Page 143 - R&AC - 1st Year TT Gujarati

ર જર શનના ફંડામે (Fundamentals of Refrigeration)

ઉ ે યો: આ પાઠના અંતે તમે સમથ હશો
• ર જર શનનો અ યાસ કરો
• દબાણ અને માપન િવશે વણ ન કરો.

ર જર શન: ર જર શન એ પદાથ મ થી અથવા જ યામ થી ગરમી દૂર ેને તે ું નણ યક તાપમાન કહ વામ આવે છે, દબાણમ ગમે તેટલો વધારો
કરવાની યા તર ક યા ા યત કર શક છે ેના પ રણામે આસપાસના તેને વાહ બનાવી શકતો નથી. ાર તાપમાન તેના નણ યક બદુથી
તાપમાન કરત ની ું તાપમાન થાય છે. નીચે હોય છે, ાર મા દબાણ વધાર ને તે ું તાપમાન ઘટા ા િવના ગેસને
વાહ બનાવી શકાય છે. વરાળને તે તર ક યા ા યત કરવામ આવે છે
ર જર શન સ મ બા પ સંકોચન ચ પર કામ કર છે.
ે ફ ત તેના દબાણને વધાર ને વાહ કર શકાય છે, ાર ગેસને વાહ
ચ ચાર તબ ામ કામ કર છે. બનાવવા માટ , તેના દબાણમ વધારો જ નહ પરં ુ તે ું તાપમાન ઘટાડ ું
• સંકોચન • ઘનીકરણ પણ જ ર છે. ઉદાહરણ તર ક , આ ોહોલ, પેટ ોલ, ર જ વગેર . વરાળ
હાઇડ ોજન ઓ જન વગેર છે, વા ુઓ છે. આમ, વરાળ તેના નણ યક
• િવ તરણ • બા પીભવન
તાપમાનથી ઉપર ગેસ તર ક વત છે, અને ગેસ તેના નણ યક તાપમાનની
ગરમી વહન કરવા માટ વપરાતા વાહક પદાથ ને ર જર કહ વામ આવે નીચે વરાળ તર ક વત છે. નીચેના ૃ ઠોમ , ગેસના નયમો ું વણ ન કરવામ
છે. આ ું છે ે ર જર શન મક નકને ણ ું ઈએ. ક , તે સમજ ું ઈએ
ક ય િ ક ર જર શનમ આપણી ચતા વરાળની છે અને વા ુઓ સાથે
ર જર શન િવિવધ પ તઓ ારા ૂણ થાય છે ેમ ક વરાળ સંકોચન
નથી, કારણ ક તે સં ૃ ત વળ કની ન ક છે.
સ મ, શોષણ સ મ, મ ેટ ર જર શન ચ વગેર .
બોય કાયદો
થમ ડાયને મક યાઓ
ાર તાપમાન (T) ર રાખવામ આવે ાર આ નયમ આપણને
ાર પદાથ , કોઈપણ ભૌ તક તમ ઘન, વાહ અથવા વા ુને ગરમ
દબાણ (P) અને વો ુમ (V) વ ેનો સંબંધ આપે છે. કાયદો જણાવે છે ક
કરવામ આવે છે, ાર તે િવ તર છે, એટલે ક તે ું માણ વધે છે અને તેથી
સતત તાપમાનમ દબાણ ગેસના જ થા સાથે િવપર ત ર તે બદલાય છે.
તેની ઘનતા ઘટ છે. તેવી જ ર તે, ાર કોઈ પદાથ ને ઠંડુ કરવામ આવે
બી શ ોમ કહ એ તો, વો ુમ બે વખત વધારવામ આવે છે. દબાણ
છે, ાર તે સંકુ ચત થાય છે અથવા તે ું માણ ઘટ છે. પાણી, ક , 00C
અડધાથી નીચે આવે છે. આનો અથ એ છે ક
ગરમ થાય છે તે તાપમાન વ ે અલગ ર તે વત છે, િવ તરણને બદલે, તે
સંકોચન કર છે. પાણી ું તાપમાન 40C(39.20F) ુધી પહ ચે ુધી દબાણ x વો ુમ (P x V) = સતત
આ સંકોચન ચા ુ રહ છે. ારબાદ, વ ુ ગરમી િવ તરણમ પ રણમશે. , P: સં ૂણ દબાણ
તેવી જ ર તે, ાર ઠંડુ થાય છે ાર 50C પર પાણી સંકોચાય છે, પરં ુ
T: સં ૂણ તાપમાન
40C(39.20F) પર પહ ચવા પર, કોઈપણ વ ુ ઠંડકથી પાણી ું િવ તરણ
થશે અને તાપમાન 00C(320F) ના પશ ુધી સંકોચન નહ થાય, વ ુ ચા કાયદો
િવ તરણ સાથે ઘનકરણ (બરફ ું નમ ણ) થાય છે, બરફની ઘનતા પાણીના 1 આ વો ુમ અને તાપમાન વ ેનો સંબંધ આપે છે, દબાણ સતત
તરથી નીચે ુધી ઘટાડવી. રાખવામ આવે છે. કાયદો જણાવે છે ક સતત દબાણ પર, ગેસના
તાપમાન માણે વો ુમ બદલાય છે, એટલે ક ,
ેમ ેમ સરોવર અથવા મહાસાગરમ સપાટ પરના પાણી ું તાપમાન
40C ુધી પહ ચે છે, તેમ તે ગાઢ બને છે, અને તેથી નીચેથી ગરમ પાણીને 2 ગેસ ું માણ ર રાખવામ આવે તો દબાણ તાપમાન માણે
ધક લીને નીચે ય છે. આ યા ુધી ચાલે છે ુધી પાણીનો બદલાય છે, એટલે ક , આ ણ નયમોને ડ ને, આપણી પાસે સામા
સં ૂણ સ ૂહ 40C પર ન આવે. ાર સપાટ ું તાપમાન નીચે ય છે ગેસ કાયદો છે, ે સમીકરણ આપે છે,
40C, િવ તરણને કારણે સપાટ ું તર હળ ું બને છે અને તેથી તે નીચે જ ું , P: સં ૂણ દબાણ
નથી અને તાપમાન 00C પર આવત ઉપરના તરો ધીમે ધીમે થી ય છે. T: સં ૂણ તાપમાન
આમ, તળાવ અથવા મહાસાગરમ પાણી સપાટ પર થી ય છે ાર
વા ુઓની ચો સ ગરમી
નીચે ું પાણી 40C પર રહ છે. પાણીની આ ુણધમ જળચર ાણીઓને
શયાળાની તી તમ પણ આરામથી વવા માટ સ મ બનાવે છે. ગેસના જ થાને ર રાખવા સાથે, ગેસના એકમ સ ૂહના તાપમાનને
10 ારા વધારવા માટ જ ર ગરમીના જ થાને ‘ ર જ થા પર ચો સ
પાણીની મલકત તેને ઘનકરણ પર િવ તરણ કરવા સ મ બનાવે છે તે
ગરમી’ તર ક ઓળખવામ આવે છે. ફર થી, દબાણ ર રહ વા સાથે
જબરદ ત િવ ૃત બળ બનાવે છે, ે શયાળામ અને ર જર શન વોટર
ગેસના એકમ સ ૂહના તાપમાનને 10 ારા વધારવા માટ જ ર ગરમીને
ચલરમ પાણીની પાઈપો ફાટવા માટ ૂર ું છે.
‘સતત દબાણ પર ચો સ ગરમી’ કહ વામ આવે છે.
ઘન અને વાહ ની ેમ, ગેસ પણ ગરમ થવા પર િવ તર છે. ક , ગેસના
વા ુ એક યામ થી પસાર થાય છે ાર તે ક ટલીક ારં ભક તમ થી
ક સામ તેના દબાણને કારણે તફાવત છે. ગેસના ક સામ , ણ ચલ છે:
ક ટલીક અં તમ તમ ય છે. આ ફ રફારો ઘણી ર તે થઈ શક છે અને
(1) દબાણ, (2) વો ુમ અને (3) તાપમાન.
બે આપણા માટ રસના છે, એટલે ક ઇસોથમ લ અને એ ડબે ટક.
ગેસના ુણધમ પર આગળ વધતા પહ લા, ગેસ અને વરાળ વ ેનો ાર યા દર મયાન, ગેસના તાપમાનમ કોઈ ફ રફાર થતો નથી, ાર
તફાવત સમજવો જ ર છે. દર ક વાહ /ગેસ માટ ચો સ તાપમાન હોય છે તેને આઇસો-થમ લ યા કહ વામ આવે છે.

CG & M : R&ACT : (NSQF - સંશો ધત 2022) - અ યાસ 1.6.28 - 38 માટ સંબં ધત સ ત 123