Page 104 - Electrician - 1st Year - TT - Punjabi
P. 104
ਤਾਕਤ (Power) ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਭਿਤ ਭਸਿਾਂਤ 1.4.38
ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ (Electrician) - ਚੁੰਬਕਤਾ ਅਤੇ ਕੈਪਸੀਟ੍
ਚੁੰਬਕੀ ਸ਼ਬਦ, ਚੁੰਬਕੀ ਸਮੱਗ੍ੀ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕ ਦੀਆਂ ਭਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਿਾਂ (Magnetic terms, magnetic material and
properties of magnet)
ਿੱਖ ਉਦੇਸ਼:ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ
• ਿੱਖ ਭਕਸਮਾਂ ਦੇ ਚੁੰਬਕ ਦੱਸੋ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸਮੱਗ੍ੀ ਦਾ ਿ੍ਗੀਕ੍ਨ ਦੱਸੋ
• ਮੈਗਨੇਟ ਦੇ ਿ੍ਗੀਕ੍ਨ ਦੱਸੋ।
ਚੁੰਬਕਤਾ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕ:ਚੁੰਬਕਤਾ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕੁਝ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਸਥਾਈ ਚੁੰਬਕ:ਜੇਕਰ ਸਟੀਲ ਨੂੰ ਉਸੇ ਪਰਰੇਰਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਰਮ ਲੋਹੇ ਲਈ
ਕਰਦੀ ਹੈ ਨਾ ਵਕ ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ‘ਤੇ। ਭੌਵਤਕ ਯੰਤਰ ਵਜਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਲ ਹੁੰਦਾ ਬਦਵਲਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਵਪਛਲੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ, ਬਕਾਇਆ ਚੁੰਬਕਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ,
ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੈਗਨੇਟ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੁੰਬਕ ਲੋਹੇ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਨੂੰ ਆਕਰਵਸ਼ਤ ਸਟੀਲ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਿੀ ਇੱਕ ਸਿਾਈ ਚੁੰਬਕ ਬਣ ਜਾਿੇਗਾ।
ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਉੱਤਰੀ ਧਰੁਿ ਦੇ ਧਾਰਨ ਦੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਧਾਰਨਾ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਹਰਾਂ, ਸਿਾਈ ਚੁੰਬਕ
ਅਨੁਸਾਰੀ ਇੱਕ ਸਵਿਰ ਸਵਿਤੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਟੀਲ, ਵਨੱਕਲ, ਅਲਨੀਕੋ, ਟੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਵਜਨਹਰਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਿੱਧ
ਸੰਜਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਮੈਗਨੇਟ ਦਾ ਿ੍ਗੀਕ੍ਨ
ਮੈਗਨੇਟ ਨੂੰ ਦੋ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਹੈ। ਚੁੰਬਕੀ ਪਦਾ੍ਥਾਂ ਦਾ ਿ੍ਗੀਕ੍ਨ
• ਕੁਦਰਤੀ ਚੁੰਬਕ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਤੰਨ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਿੰਵਡਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
• ਨਕਲੀ ਚੁੰਬਕ ਫੇ੍ੋਮੈਗਨੈਭਟਕ ਪਦਾ੍ਥ:ਉਹ ਪਦਾਰਿ ਜੋ ਚੁੰਬਕ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਤੌਰ ‘ਤੇ
ਆਕਰਵਸ਼ਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਨਹਰਾਂ ਨੂੰ ਫੇਰੋਮੈਗਨੈਵਟਕ ਪਦਾਰਿ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ
ਲੋਡਸਟੋਨ (ਇੱਕ ਲੋਹੇ ਦਾ ਵਮਸ਼ਰਣ) ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਚੁੰਬਕ ਹੈ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਪਵਹਲਾਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਲੋਹਾ, ਵਨਕਲ, ਕੋਬਾਲਟ, ਸਟੀਲ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਮਸ਼ਰਤ ਹਨ।
ਖੋਵਜਆ ਵਗਆ ਸੀ। (ਵਚੱਤਰ 1)
ਪੈ੍ਾਮੈਗਨੈਭਟਕ ਪਦਾ੍ਥ:ਉਹ ਪਦਾਰਿ ਜੋ ਆਮ ਤਾਕਤ ਿਾਲੇ ਚੁੰਬਕ ਦੁਆਰਾ
ਿੋੜਹਰਾ ਆਕਰਵਸ਼ਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੈਰਾਮੈਗਨੈਵਟਕ ਪਦਾਰਿ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ। ਇਨਹਰਾਂ ਦੀ ਵਖੱਚ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਚੁੰਬਕ ਨਾਲ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਵਖਆ ਜਾ
ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਪੈਰਾਮੈਗਨੈਵਟਕ ਪਦਾਰਿ ਫੈਰੋਮੈਗਨੈਵਟਕ ਪਦਾਰਿਾਂ
ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਅਲਮੀਨੀਅਮ, ਮੈਂਗਨੀਜ਼,
ਪਲੈਟੀਨਮ, ਤਾਂਬਾ ਆਵਦ ਹਨ।
ਡਾਇਮੈਗਨੈਭਟਕ ਪਦਾ੍ਥ: ਉਹਉਹ ਪਦਾਰਿ ਜੋ ਵਸਰਫ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤਾਕਤ
ਿਾਲੇ ਚੁੰਬਕ ਦੁਆਰਾ ਿੋੜੇ ਵਜਹੇ ਦੂਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਡਾਇਮੈਗਨੈਵਟਕ ਪਦਾਰਿ
ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਬਸਮਿ, ਗੰਧਕ, ਗਰਰੈਫਾਈਟ, ਕੱਚ, ਕਾਗਜ਼,
ਨਕਲੀ ਚੁੰਬਕ ਦੋ ਤਰਹਰਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸਿਾਈ ਅਤੇ ਸਿਾਈ ਚੁੰਬਕ।
ਲੱਕੜ ਆਵਦ ਹਨ। ਵਬਸਮਿ ਡਾਇਮੈਗਨੈਵਟਕ ਪਦਾਰਿਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ।
ਅਸਥਾਈ ਚੁੰਬਕ ਜਾਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੇਟ:ਜੇਕਰ ਚੁੰਬਕੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਇੱਕ
ਟੁਕੜਾ, ਕਹੋ, ਨਰਮ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੋਲਨੋਇਡ ਦੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਭਜਹਾ ਕੋਈ ਪਦਾ੍ਥ ਨਹੀਂ ਹੈ ਭਜਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੈ੍-
ਰੱਵਖਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਚੁੰਬਕੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਰਮ ਲੋਹਾ ਚੁੰਬਕੀ ਭਕਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਿੀ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸਿਾਈ ਚੁੰਬਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਵਕ ਸੋਲਨੋਇਡ ਭਕ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਡਾਇਮੈਗਨੈਭਟਕ ਪਦਾ੍ਥ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਿਾ ਇੱਕ
ਵਿੱਚ ਕਰੰਟ ਜਾਰੀ ਰਵਹੰਦਾ ਹੈ। ਵਜਿੇਂ ਹੀ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਿਾਲੇ ਸਰੋਤ ਨੂੰ ਪੈ੍ਾਮੈਗਨੈਭਟਕ ਪਦਾ੍ਥ ਹੈ।
ਹਟਾ ਵਦੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਰਮ ਲੋਹੇ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਆਪਣੀ ਚੁੰਬਕਤਾ ਗੁਆ ਦੇਿੇਗਾ।
ਚੁੰਬਕੀ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਤਾਂ ਅਤੇ ਭਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਿਾਂ (Magnetic terms and properties of magnet)
ਉਦੇਸ਼:ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ
• ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤ੍, ਚੁੰਬਕੀ ੍ੇਖਾ, ਚੁੰਬਕੀ ਿੁ੍ੀ, ਚੁੰਬਕੀ ਭਨ੍ਪੱਖ ਿੁ੍ੀ ਅਤੇ ਯੂਭਨਟ ਪੋਲ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਤਾਂ ਨੂੰ ਪਭ੍ਿਾਭਸ਼ਤ ਕ੍ੋ
• ਚੁੰਬਕ ਦੀਆਂ ਭਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਿਾਂ ਦੀ ਭਿਆਭਖਆ ਕ੍ੋ
• ਸਥਾਈ ਚੁੰਬਕ ਦੀ ਿ੍ਤੋਂ, ਦੇਖਿਾਲ ਅਤੇ ੍ੱਖ-੍ਖਾਅ ਬਾ੍ੇ ਦੱਸੋ।
84
