Page 92 - Electrician - 1st year- TT - Gujarati

પાવર (Power) સંબંધિત વ્્યા્યામ માટે સસદ્ધધાંત 1.3.34
ઇલેક્ટ્રિશિ્યન (Electrician) - મૂળભૂત ઇલેક્ટ્રિકલ પ્ેક્ટ્સ

વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જ - સસદ્ધધાંત અને તેની એપ્્લલકેિન (Wheatstone bridge - principle and its

application)
ઉદ્ેશ્્યો: આ પાઠના અંતે તમે સમર્્થ હશો
• રાજ્ય વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જ સર્કટ, બધાંિકામ, કા્યજા અને ઉપ્યોગો.
• વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જ દ્ારા અર્ણ્્યો રેસસસ્ટન્સ નક્ી કરો.

વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જ દ્ારા અજ્ાત રેસસસ્ટન્સ નક્ી કરવા માટે
• બ્બ્જ કનેક્શનમાંર્ી વહેતો પ્રવાહ શૂન્ય હોવો જોઈએ.
• અન્ય ત્રણ રેસસસ્ટન્સના મૂલ્યો ચોક્સપણે ર્ણીતા હોવા જોઈએ.

બ્બ્જ કનેક્શન દ્ારા કોઈ કરંટ પ્વાહ કેવી રીતે િોિવો?: એક સાધન, જિે
કરી શકે છેર્ોડા માઇક્રો એમ્પીર્ર (એક એમ્પીર્રનો તમસલર્નમો ભાગ) નો
પ્રવાહ સૂચવે છે, જિેને ગેલ્વેનોમીટર કહેવાર્ છે, વપરાર્ છે. ત્ાં ગેલ્વેનોમીટસ્થ
છે જિે 25 માઇક્રોએમ્પીર્ર માટે સંપૂણ્થ સ્ેલ ફડફ્લેક્શન આપે છે.

વ્ર્ાવસાયર્ક વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જમાં, ગેલ્વેનોમીટર સમાંતર રેસસસ્ટન્સ
અને સ્વીચ સાર્ે પ્રિાન કરવામાં આવે છે. બ્બ્જ કનેક્શન માત્ર િબાવીને
બનાવવામાં આવે છેએક પયુશ બટન. આ વપરાશકતયાને મીટરના ક્ષણણક
વવચલનને તપાસવામાં સક્ષમ બનાવે છે. અતતશર્ વવક્ષેપના ફકસ્સામાં, ચલ
રેશિસ્ટરનયું ગોઠવણ કરવામાં આવે છે. ગેલ્વેનોમીટરના શંટ રેશિસ્ટરને
ખયુલ્લા રાખીને ચલ રેસસસ્ટન્સનયું અંતતમ અને ચોક્સ ગોઠવણ કરવામાં
આવે છે.

પયુલના ત્રણ હાર્ પ્રમાણભૂત/ચોકસાઇવાળા પ્રતતરોધકોર્ી બનેલા છે.
વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જ દ્ારા કરવામાં આવેલ માપનની ચોકસાઈ વધારવા માટે
સંપક્થ રેસસસ્ટન્સ ખૂબ જ ઓછો રાખવામાં આવ્ર્ો છે.

ટૂંકમાં, ઉપર્ોગગેલ્વેનોમીટર એ સયુનનસચિત કરવા માટે છે કે બ્બ્જ કનેક્શન
દ્ારા પ્રવાહ શૂન્ય છે, એટલે કે બંને સમાંતર શાખાઓ બ્બ્જ કનેટ્ર દ્ારા
જોડાર્ેલા સમાન પોઈન્ ધરાવે છે.

આ વ્ર્વથિા તેના શોધકના નામ પરર્ી રાખવામાં આવી છેઅને તેને
વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જ કહેવામાં આવે છે. R = Q/P S દ્ારા ગયુણાકાર
ગયુણોત્તર Q/P ગણતરીની સરળતા માટે 1, 10, 100 અર્વા 1,000ની
વ્ીટસ્ટોન બ્બ્જમાં માપન માટે વપરાર્ છે
ગોઠવણ કરવામાં આવી છે.
લગભગ 1.0 ઓહ્મની શ્ેણી1.0 મેગોહમ સયુધી. ફિગ 1 માં, રેશિસ્ટર P, Q
અને S એ સાધનની આંતફરક છે. R એ માપવાના અજ્ાત મૂલ્યનયું રેશિસ્ટર S એ ચલ પ્રતતકાર છે. ચાર િાર્કાના પ્રતતકાર શ્ેણીમાં જોડાર્ેલા છે. S નયું
છે. મૂલ્ય ચાર િાર્કાના પ્રતતકાર એકમોને ર્ોર્ર્ રીતે સેટ કરીને 1.0 ઓહ્મર્ી
9999 ઓહ્મ સયુધીના એક ઓહ્મના પગલામાં સેટ કરી શકાર્ છે.
સાધન Q/P = R/S ના ગયુણોત્તર સયુધી ગોઠવાર્ છે
ઉિાહરણ તરીકે P = 10 ohm, Q = 100 ohm = 7ohm
ગણતરીની.
S એ ચલ રેસસસ્ટન્સ છે. ચાર િાર્કાનો રેસસસ્ટન્સછે

જોડાર્ેલશ્ેણીમાં. S નયું મૂલ્ય 1.0 ઓહ્મર્ી 9999 ઓહ્મ સયુધીના એક
ઓહ્મના પગલામાં ર્ોર્ર્ રીતે સેટ કરીને સેટ કરી શકાર્ છે.

આ સાર્ે ગેલ્વેનોમીટર પર શૂન્ય રીકિડગ દ્ારા સૂચવવામાં આવે છેબંધ
સ્થિતતમાં તેની સ્વીચ.
રેશિસ્ટર P અને Q ને રેશશર્ો આર્સ્થ કહેવામાં આવે છે. P અને Q મૂલ્યોની
શ્ેણી આપવા માટેના પગલાંઓમાં વૈવવધ્ર્સભર છે અને ‘S’ નયું રેસસસ્ટન્સ
મૂલ્ય િાર્કા રેસસસ્ટન્સ S દ્ારા સેટ કરવામાં આવે છે.(ફિગ 2)

72