Page 111 - Electrician - 1st Year - TT - Punjabi
P. 111
ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੇਟ ਦੇ ਭਿਹਾ੍ਕ ਉਪਯੋਗ:ਇਲੈਕਟਰਰੋਮੈਗਨੇਟ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਹਰ ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ ਕੰਡਕਟਰ ਵਿੱਚ ਪਰਰੇਵਰਤ emf ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਰਰੇਵਰਤ emf ਨੂੰ
ਵਕਸਮ ਦੀਆਂ ਇਲੈਕਟਰਰੀਕਲ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਵਨਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਵਜਿੇਂ ਸਟੈਵਟਕਲੀ ਇੰਵਡਊਸਡ emf ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਕ ਮੋਟਰਾਂ, ਜਨਰੇਟਰ, ਟਰਰਾਂਸਫਾਰਮਰ, ਕਨਿਰਟਰ, ਕੁਝ ਵਬਜਲਈ ਮਾਪਣ ਿਾਲੇ
ਯੰਤਰ, ਸੁਰੱਵਖਆ ਰੀਲੇਅ, ਡਾਕਟਰੀ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ (ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਲੋਹੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਵਿਰ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਰਰੇਵਰਤ emf ਦੀਆਂ ਦੋ ਵਕਸਮਾਂ ਹਨ:
ਟੁਕਵੜਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ) ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵਬਜਲਈ ਯੰਤਰਾਂ ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਘੰਟੀਆਂ, 1 ਸਿੈ-ਪਰਰੇਵਰਤ emfਉਸੇ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਹੈ
ਬਜ਼ਰ, ਸਰਕਟ-ਬਰਰੇਕਰ, ਰੀਲੇਅ, ਟੈਲੀਗਰਰਾਵਫਕ ਸਰਕਟਾਂ, ਵਲਫਟਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ 2 ਆਪਸੀ ਪਰਰੇਵਰਤ emf ਗੁਆਂਢੀ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਉਦਯੋਵਗਕ ਿਰਤੋਂ ਵਿੱਚ।
ਸਿੈ-ਇੰਡਕਸ਼ਨ:ਇੱਕ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟਰਰੋਮੋਵਟਿ ਬਲ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ,
a ਇੱਕ ਘੰਟੀ ਜਦੋਂ ਸਰਕਟ ਨਾਲ ਜੁਵੜਆ ਚੁੰਬਕੀ ਪਰਰਿਾਹ ਉਸੇ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਰੰਟ
b Buzzers ਇੰਵਡਊਵਸੰਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਿਜੋਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ।
c ਸਰਕਟ-ਬਰਰੇਕਰ ਫੈਰਾਡੇ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ emf ਕੰਡਕਟਰ ਵਿੱਚ ਪਰਰੇਵਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ
ਤਰਹਰਾਂ, ਜਦੋਂ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਢਵਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਰਰਿਾਹ ਲਾਈਨਾਂ ਕੰਡਕਟਰ ਦੁਆਰਾ
d ਰੀਲੇਅ
ਦੁਬਾਰਾ ਕੱਟਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ emf ਇੱਕ ਿਾਰ ਵਫਰ ਪਰਰੇਵਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ
e ਟੈਲੀਗਰਰਾਵਫਕ ਸਰਕਟ f ਵਲਫਟਾਂ ਨੂੰ ਸਿੈ-ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
g ਉਦਯੋਵਗਕ ਿਰਤੋਂ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇ੍ਣਾ:ਜਦੋਂ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਿੱਧ ਕੋਇਲਾਂ ਇੱਕ ਚੁੰਬਕੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ
ਚੁੰਬਕੀ ਪਰਰਿਾਹ ਦੁਆਰਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸੀ
ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਭਟਕ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦੇ ਭਸਿਾਂਤ ਅਤੇ ਭਨਯਮ
ਪਰਰੇਰਣਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਟਰਰਾਂਸਫਾਰਮਰ, ਮੋਟਰ ਜਨਰੇਟਰਾਂ
ਫੈਰਾਡੇ ਦੇ ਇਲੈਕਟਰਰੋਮੈਗਨੈਵਟਕ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦੇ ਵਨਯਮ ਬਦਲਿੇਂ ਕਰੰਟ ਿਾਲੇ
ਕੰਡਕਟਰਾਂ ਲਈ ਿੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਵਕਸੇ ਹੋਰ ਇਲੈਕਟਰਰੀਕਲ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਦਾ ਮੂਲ ਓਪਰੇਵਟੰਗ ਵਪਰਰੰਸੀਪਲ ਹੈ ਜੋ
ਵਕਸੇ ਹੋਰ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਪਰਰਭਾਿ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਕੋਇਲ
ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਭਟਕ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦੇ ਫ੍ਾਡੇਜ਼ ਦੇ ਭਨਯਮ ਵਿੱਚ ਿਵਹਣ ਿਾਲੇ ਕਰੰਟ ਉੱਤੇ ਆਪਸੀ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਵਰਭਾਵਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਫੈਰਾਡੇ ਦਾ ਪਵਹਲਾ ਕਾਨੂੰਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਵਕ ਜਦੋਂ ਿੀ ਚੁੰਬਕੀ ਪਰਰਿਾਹ ਵਕਸੇ ਸਰਕਟ ਜੋ ਵਕ ਇੱਕ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਿੋਲਟੇਜ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਜੁਵੜਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇੱਕ emf ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਰਰੇਵਰਤ ਹੁੰਦਾ ਇੰਡਕਟੈਂਸ:ਇੰਡਕਟੈਂਸ (L) ਇੱਕ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਪਰਰਿਾਹ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਿੱਚ
ਹੈ। ਵਕਸੇ ਿੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟਰਰੀਕਲ ਸਰਕਟ ਜਾਂ
ਦੂਜਾ ਕਾਨੂੰਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਵਕ ਪਰਰੇਵਰਤ emf ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਪਰਰਿਾਹ ਵਲੰਕੇਜ ਦੀ ਵਡਿਾਈਸ ਦੀ ਇਲੈਕਟਰਰੀਕਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ।
ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਦਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਇੰਡਕਟੈਂਸ ਪਰਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਿਰਤੇ ਜਾਣ ਿਾਲੇ ਉਪਕਰਣਾਂ
ਨੂੰ ਇੰਡਕਟਰ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਡਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਚੋਕਸ, ਕੋਇਲ ਅਤੇ ਵਰਐਕਟਰ ਿੀ
ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਤੌ੍ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੇਭ੍ਤ EMF
ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਡਕਟਰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਾਰ ਦੇ ਕੋਇਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰਰੇਵਰਤ emf ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਡਕਟਰ
ਨੂੰ ਵਹਲਾ ਕੇ ਜਾਂ ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ ਕੰਡਕਟਰ ਉੱਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਪਰਰਿਾਹ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਪੈਦਾ ਪ੍ਰੇ੍ਣਾ ਨੂੰ ਭਨ੍ਿਾ੍ਤ ਕ੍ਨ ਿਾਲੇ ਕਾ੍ਕ:ਇੱਕ ਪਰਰੇਰਕ ਦੀ ਪਰਰੇਰਣਾ ਮੁੱਖ
ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੰਡਕਟਰ ਮੂਿ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ emf ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਾਰ ਕਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਨਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
emf ਨੂੰ ਡਾਇਨਾਵਮਕਲੀ ਇੰਵਡਊਸਡ emf Ex ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਰੇਟਰ • ਕੋਰ ਵਮਸਟਰ ਦੀ ਕੋਰ ਪਾਰਮੇਏਵਬਲਟੀ ਦੀ ਵਕਸਮ.
ਸਭਥ੍ ਤੌ੍ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੇਭ੍ਤ EMF • ਕੋਇਲ ‘N’ ਵਿੱਚ ਤਾਰ ਦੇ ਮੋੜਾਂ ਦੀ ਵਗਣਤੀ।
ਜਦੋਂ ਪਰਰਿਾਹ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਨਾਲ emf ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ emf ਨੂੰ ਸਟੈਵਟਕਲੀ • ਤਾਰ ਦੇ ਮੋੜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿੱਿ (ਸਪੇਵਸੰਗ ਫੈਕਟਰ)।
ਇੰਵਡਊਸਡ emf ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਹੇਠਾਂ ਦੱਵਸਆ ਵਗਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ: • ਕਰਾਸ-ਸੈਕਸ਼ਨਲ ਏਰੀਆ (ਕੋਇਲ ਕੋਰ ਦਾ ਵਿਆਸ) ‘a’ ਜਾਂ ‘d’।
ਟਰਰਾਂਸਫਾਰਮਰ।
ਹੈਨ੍ੀ:ਇੱਕ ਕੰਡਕਟਰ ਜਾਂ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੈਨਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਰੇਰਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਸਭਥ੍ ਤੌ੍ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੇਭ੍ਤ emf:ਜਦੋਂ ਫੈਰਾਡੇ ਦੇ ਇਲੈਕਟਰਰੋ ਮੈਗਨੇਵਟਜ਼ਮ ਦੇ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਕਰੰਟ ਜੋ ਇੱਕ ਐਂਪੀਅਰ ਪਰਰਤੀ ਸਵਕੰਟ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਬਦਲਦਾ ਹੈ 1
ਵਨਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ
ਿੋਲਟ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਰੇਵਰਤ ਿੋਲਟੇਜ (ਸੀਐਮਐਫ) ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਾਊਂਟ੍ ਈਐਮਐਫ - ਪ੍ਰੇ੍ਕ ਪ੍ਰਤੀਭਕ੍ਰਆ(Counter emf - inductive reactance)
ਉਦੇਸ਼: ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ
• ਕਾਊਂਟ੍ EMF (CEMF) ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਭਿਆਭਖਆ ਕ੍ੋ
• ਪ੍ਰੇ੍ਕ ਪ੍ਰਤੀਭਕ੍ਰਆ ਬਾ੍ੇ ਭਿਆਭਖਆ ਕ੍ੋ
• ਇੱਕ ਕੋਇਲ ਦੇ ਓਭਮਕ ਪ੍ਰਤੀ੍ੋਿ ਅਤੇ ੍ੁਕਾਿਟ ਦੇ ਭਿਚਕਾ੍ ਅੰਤ੍ ਦੇ ਕਾ੍ਨ ਦੱਸੋ।
ਤਾਕਤ - ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ - (NSQF ਸੰਸ਼ੋਭਿਤੇ - 2022) - ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਭਿਤ ਭਸਿਾਂਤ 1.4.41 & 42 91
