Page 99 - Electrician - 1st year- TT - Gujarati
P. 99
પાવર (Power) સંબંધિત વ્્યા્યામ માટે સસદ્ધધાંત 1.4.39 & 40
ઇલેક્ટ્રિશિ્યન (Electrician) - મેગ્ેટટઝમ અને કેપેસસટસ્સ
ઇલેટ્રિો મેગ્ેટટઝમના સસદ્ધધાંતો અને નન્યમ (Principles and laws of electro magnetism)
ઉદ્ેશ્્યો: આ પાઠના અંતે તમે સમર્્થ હશો
• ઇલેટ્રિોમેગ્ેટટઝમનો અથ્સ શું છે તે સમજાવો
• જમણા હાથનરી પકડનો નન્યમ, કૉક્સ સ્કુ નન્યમ અને જમણા હાથનરી હથેળીનો નન્યમ.
ઇલેટ્રિોમેગ્ેટટઝમ : વાર્રના કોઇલમાંર્રી પ્રવાહ પસાર કરવા પર,
ચુંબકટીર્ ક્ષેરિકોઇલનરી આસપાસ સુર્ોશ્જત ર્ર્ેલ છે. જો કરંિ વહન કરતા
વાર્રનરી કોઇલમાં સોફ્ટ લોખંડનરી પટ્ી મૂકવામાં આવે તો લોખંડનરી પટ્ી
ચુંબકટીર્ બનરી જાર્ છે. આ પ્રફરિર્ા ‘ઇલેટ્રિોમેગ્ેટિઝમ’.તરીકે ઓળખાર્ છે
નરમ લોખંડનરી પટ્ી ચુંબક તરીકે રહે છે જ્ાં સુધરી સર્કિમાં પ્રવાહ વહેતો
હોર્ ત્ાં સુધરી. જ્ારે કોઇલમાંર્રી ત્વદ્ુતપ્રવાહ બંધ ર્ાર્ છે ત્ારે તે તેનું
ચુંબકત્વ ગુમાવે છે.
આ ઇલેટ્રિોમેગ્ેિનરી ધ્ુવરીર્તા તેમાંર્રી વહેતા પ્રવાહનરી ફદશા પર આધાફરત
છે. જો ત્વદ્ુતપ્રવાહનરી ફદશા બદલાઈ જાર્, તો ફફગ 1 માં બતાવ્ર્ા પ્રમાણે
ચુંબકટીર્ ક્ષેરિનરી ધ્ુવરીર્તા પણ બદલાઈ જશે.
જમણા હાર્નરી પકડનો નનર્મ ચુંબકટીર્ ક્ષેરિનરી ફદશા નક્ટી કરવા માિે
વાપરી શકાર્ છે. જો તમે કરંિ પ્રવાહનરી ફદશામાં તમારા અંગૂઠા વડે તમારી
આંગળટીઓને વાર્રનરી આસપાસ લપેિટી લો છો, તો ફફગ 2 માં બતાવ્ર્ા
પ્રમાણે તમારી આંગળટીઓ ચુંબકટીર્ ક્ષેરિનરી ફદશામાં નનદદેશ કરશે.
ચુંબકટીર્ સામગ્રીકામચલાઉ ચુંબક માિે : ઇલેટ્રિોમેગ્ેિ સામાન્ય રીતે
અસ્ાર્રી ચુંબક તરીકે ઓળખાર્ છે. ચુંબકટીર્આવા ચુંબકનરી પાવર
તેમનામાંર્રી પસાર ર્તા પ્રવાહમાં ફેરફાર કરીને બદલાઈ શકે છે. સોફ્ટ
આર્ન્થનો ઉપર્ોગ ઇલેટ્રિોમેગ્ેિમાં ચુંબકટીર્ કોર તરીકે ર્ાર્ છે. શ્સશ્લકોન
સ્ટીલનો ઉપર્ોગ મોિા ચુંબક (2.4% શ્સશ્લકોન સાર્ેનું સ્ટીલ)માં ર્ાર્
છે. આજકાલ અન્ય ધાતુઓ જેમ કે પરમાલોર્, મ્્યુમેિલનો ઉપર્ોગ પણ
કેિલાક કાર્્થરિમો માિે ર્ાર્ છે.
પરમાલોર્ એ આર્ન્થ અને નનકલનો એલોર્ છે જે ખૂબ જ નબળા ચુંબકટીર્
ક્ષેરિ દ્ારા ચુંબકટીર્ કરી શકાર્ છે અને તે િેશ્લફોન માિે ઉપર્ોગરી છે.
ધારો કે જમણા હાર્નો કોક્થસ્કુ વાર્રનરી સાર્ે હોર્ જેર્રી કરંિનરી ફદશામાં
આગળ વધરી શકાર્. હેન્ડલનરી ગતત કંડટ્રનરી આસપાસ બળનરી ચુંબકટીર્ મુમેિલ એ નનકલનરી એલોર્ છે,તાંબુ, રિોતમર્મ અને આર્ન્થ. તે ખૂબ ઊ ં ચરી
રેખાઓનરી ફદશા આપે છે (ફફગ 3) પરમરીર્તા અને પ્રતતકારકતા ધરાવે છે. એડટી કરંિ નુકશાન ખૂબ જ ઓછું છે.
તેનો ઉપર્ોગ ઇન્સ્્રુમેન્ટ િરિાન્સફોમ્થરમાં અને ચુંબકટીર્ ક્ષેરિોનરી તપાસ માિે
હર્ેળટીના નનર્મમાંર્રી જમણા હાર્નરી હર્ેળટીના નનર્મ વડે ચુંબકટીર્ ક્ષેરિનરી ર્ાર્ છે.
ફદશા શોધરી શકાર્ છે (ફફગ 4)
જમણા હાર્નરી હર્ેળટીનો નનર્મ : જમણા હાર્નરી હર્ેળટીને સોલેનોઇડ
પર એવરી રીતે પકડટી રાખો કે આંગળટીઓ સોલેનોઇડ વાહકમાં પ્રવાહનરી
ફદશામાં નનદદેશ કરે છે અને પછી અંગૂઠો સોલેનોઇડના ચુંબકટીર્ ક્ષેરિ (ઉત્તર
ધ્ુવ)નરી ફદશા દશષાવે છે.
79
