Page 103 - Electrician - 1st year- TT - Gujarati

પાવર (Power) સંબંધિત વ્્યા્યામ માટે સસદ્ધધાંત 1.4.43 & 44
ઇલેક્ટ્રિશિ્યન (Electrician) - મેગ્ેટટઝમ અને કેપેસસટસ્સ

કેપેસસટસ્સ - પ્રકારો - કા્યમો, જૂથ અને ઉપ્યોર્ો (Capacitors - types - functions, grouping and
uses)

ઉદ્ેશ્્યો: આ પાઠના અંતે તમે સમર્્થ હશો
• કેપેસસટર તેના બધાંિકામ અને ચાર્જજર્નું વણ્સન કરો
• ક્મતા અને નનિધાડરત પડરબળો સમજાવો
• કેપેસસટરના વવવવિ પ્રકારો અને એપ્્લલકેિન જણાવો.

કેપેસસટર
કેપેશ્સિર એ નનબ્રિર્ બે િર્મનલ ઇલેક્ટ્રિકલ/ઇલેટ્રિોનનક ઘિક છે જે
ઇલેટ્રિોસ્ેટિક ક્ષેરિના સ્વરૂપમાં સંભત્વત ઉજા્થને સંગ્ટહત કરે છે.
કેપેસસટીવ પ્રમતડરિ્યા
કેપેશ્સિરનરી અસરને કેપેસરીિન્સ કહેવામાં આવે છે. તેમાં ડાઇલેક્ટ્રિક તરીકે
ઓળખાતરી ઇન્સ્્યુલેિીંગ સામગ્રી દ્ારા અલગ કરાર્ેલ બે વાહક પ્લેિોનો પ્રતતરોધકો અને ઇન્ડટ્સ્થનરી જેમ, કેપેશ્સિર પણ AC પ્રવાહના પ્રવાહનો
સમાવેશ ર્ાર્ છે. સરળ રીતે, કેપેશ્સિર એ ઇલેક્ટ્રિક ચાજ્થ સ્ોર કરવા માિે ત્વરોધ કરે છે. કેપેશ્સિર દ્ારા ત્વદ્ુતપ્રવાહના પ્રવાહને આપવામાં આવેલ
રચાર્ેલ ઉપકરણ છે. આ ત્વરોધને સંક્ક્ષપ્તમાં X તરીકે કેપેશ્સિટીવ ફરએટ્ન્સ કહેવામાં આવે છે.
C
કેપેશ્સિટીવ ફરએટ્ન્સ, X ને ગાન્ણતતક રીતે આ રીતે રજૂ કરી શકાર્ છે;
બધાંિકામ : કેપેશ્સિર એ એક ત્વદ્ુત ઉપકરણ છે જેમાં બે સમાંતર વાહક C
પ્લેિોનો સમાવેશ ર્ાર્ છે, જેને ડાઇલેક્ટ્રિક તરીકે ઓળખાતરી ઇન્સ્્યુલેિીંગ
સામગ્રી દ્ારા અલગ કરવામાં આવે છે. કનેક્ટટ્ગ લરીડ્સ સમાંતર પ્લેિો
સાર્ે જોડાર્ેલ છે. (ફફગ 1) ક્ષમતા નક્ટી કરતા પફરબળો : કેપેશ્સિરનરી કેપેશ્સિેન્સ છેચાર પફરબળો
દ્ારા નનધષાફરત.
— પ્લેિોનો ત્વસ્તાર (C α A)

— પ્લેિો વચ્ચેનું અંતર (C α d)
— ડાઇલેક્ટ્રિક સામગ્રીનો પ્રકાર
— તાપમાન

— પ્લેિોના પ્રતતકાર
કેપેસસટરના પ્રકાર : કેપેશ્સિસ્થત્વત્વધ પ્રકારો, કદ અને મૂલ્ોમાં ઉત્પાફદત
ર્ાર્ છે. કેિલાક મૂલ્માં નનશ્ચિત છે, અન્યમાં મૂલ્ ચલ છે.

સ્સ્ર કેપેસસટસ્સ
કા્ય્સ : કેપેશ્સિરમાં ઇલેટ્રિટીક ચાજ્થ બે વાહક અર્વા પ્લેિો વચ્ચે
ઇલેટ્રિોસ્ેટિક ફફલ્ડના સ્વરૂપમાં સંગ્ટહત ર્ાર્ છે, જે ડાઇલેક્ટ્રિકનરી સસરામમક કેપેસસટસ્સ : શ્સરાતમક ડાઇલેક્ટ્રિક ખૂબ ઊ ં ચા ડાઇલેક્ટ્રિક
ક્ષમતાને કારણે છે.જ્ારે તે ચાજ્થ કરવામાં આવે ત્ારે ઊજા્થને ત્વકૃત અને સ્સ્રાંકો પ્રદાન કરે છે (1200 લાક્ષન્ણક છે). પફરણામે, નાના ભૌતતક કદમાં
સંગ્ટહત કરવા માિે સામગ્રી અને તે ચાજ્થને લાંબા સમર્ સુધરી અર્વા તુલનાત્મક રીતે ઉચ્ચ કેપેસરીિન્સ મૂલ્ો પ્રાપ્ત કરી શકાર્ છે.
રેક્ઝસ્ર અર્વા વાર્ર દ્ારા ફડસ્ચાજ્થ ન ર્ાર્ ત્ાં સુધરી રાખો. ચાજ્થનું એકમ શ્સરાતમક કેપેશ્સિસ્થ ફફગ 2a) અને (b) માં સધચરિ છે. પ્લેિોનરી દરેક બાજુએ
કુલોમ્બ છે અને તે અક્ષર દ્ારા સૂચવવામાં આવે છે `C’. શ્સ્નવર ફડપોક્ઝિ સાર્ે ઇન્સ્્યુલેિર તરીકે શ્સરાતમકનો ઉપર્ોગ કરીને આ
ક્મતા : ત્વદ્ુત ચાજ્થના સ્વરૂપમાં ઉજા્થનો સંગ્હ કરવાનરી ક્ષમતા અર્વા ફડસ્ક બનાવવામાં આવે છે. આનો ઉપર્ોગ કેપેશ્સિેન્સના નાના મૂલ્ો માિે
ક્ષમતાને કેપેસરીિન્સ કહેવામાં આવે છે.કેપેસરીિન્સ દશષાવવા માિે વપરાતું ર્ાર્ છે અને સામાન્ય િટીવરી સેિ તેનરી સર્કિરીમાં કેિલાક ડઝન સમાવરી
પ્રતરીક C છે. શકે છે.
ક્મતાનું એકમ : કેપેસરીિન્સનો આધાર એકમ ફેરાડ છે. ફેરાડ માિેનું શ્સરાતમક કેપેશ્સિસ્થ સામાન્ય રીતે કેપેસરીિન્સ મૂલ્ોમાં ઉપલબ્ધ હોર્
સંક્ક્ષપ્ત નામ f છે. વન ફેરાડ એ કેપેસરીિન્સનો જથ્ર્ો છે જે કેપેસરીિરને 1 વરી છેસુધરીના વોલ્ટેજ રેટિિગ સાર્ે 1μF ર્રી 2.2μF સુધરી6 KV.
પર ચાજ્થ કરવામાં આવે ત્ારે 1 કોલંબ ચાજ્થનો સંગ્હ કરે છે. બરીજા શબ્ોમાં મરીકા કેપેસસટસ્સ : ત્ાં બે પ્રકારના મરીકા કેપેશ્સિસ્થ છે,ફફગ 2(c) માં બતાવ્ર્ા
કહટીએ તો, ફેરાડ એ કુલમ્બ પ્રતત વોલ્ટ (C/V) છે. પ્રમાણે સ્ેક્ડ ફોઇલ. તેમાં ધાતુના વરખના વૈકસ્લ્પક સ્તરો અને અભ્રકનરી

િરાડ પાતળટી ચાદરોનો સમાવેશ ર્ાર્ છે. ધાતુના વરખ પ્લેિનરી રચના કરે છે,
જેમાં પ્લેિના ત્વસ્તારને વધારવા માિે વૈકસ્લ્પક ફોઇલ શરીિ્સ એકસાર્ે
કેપેસરીિન્સનું(C) એકમ ફરાડ છે, અને કુલોમ્બ એ ચાજ્થ (Q) નું એકમ છે અને જોડવામાં આવે છે, આમ કેપેસરીિન્સ વધે છે.
વોલ્ટ એ વોલ્ટેજ (V) નું એકમ છે. તેર્રી, ક્ષમતા ગાન્ણતતક રીતે વ્ર્ક્ત કરી V
83