Page 56 - Electrician - 1st Year - TT - Punjabi
P. 56
emf = VT + IR
ਟ੍ਮੀਨਲ ਿੋਲਟੇਜ (ਪੀ.ਡੀ.)
ਇਹ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੇ ੍ਰਮੀਿਲ ‘ਤੇ ਉਪਲਿਧ ਿੋਲ੍ੇਜ ਹੈ। ਇਸਦਾ
ਪਰਿਤੀਕ VT ਹੈ। ਇਸਦੀ ਇਕਾਈ ਿੀ ਿੋਲ੍ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਿੂੰ ਿੋਲ੍ਮੀ੍ਰ ਦੁਆਰਾ
ਿੀ ਮਾਵਪਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਸਰੋਤ ਵਿੱਚ ਿੋਲ੍ੇਜ ਿਰਿੌਪ ਿੂੰ emf
ਘ੍ਾਓ ਦੁਆਰਾ ਵਦੱਤਾ ਵਗਆ ਹੈ, ਯਾਿੀ.
VT = EMF - IR
ਇਸ ਲਈ EMF ਹਮੇਸ਼ਾ p.d [E.M.F>p ਤੋਂ ਿੱਿਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। d]
ਸਿਾ੍ਨ ਭਿੱਚ, ਿੋਲ੍ਮੀ੍ਰ:ਇਲੈਕ੍ਰਿੀਕਲ ਿੋਲ੍ੇਜ ਿੂੰ ਿੋਲ੍ਮੀ੍ਰ ਿਾਲ ਮਾਵਪਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਲੈਕ੍ਰਿੋਮੋਵ੍ਿ ਫੋਰਸ (EMF) ਇਲੈਕ੍ਰਿੀਕਲ ਫੋਰਸ ਹੈ, ਜੋ ਵਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤੌਰ ਿੋਲ੍ਮੀ੍ਰ ਕੁਿੈਕਸ਼ਿ ਪਾਰ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਸਮਾਿਾਂਤਰ ਕੁਿੈਕਸ਼ਿ ਹੈ (ਵਚੱਤਰ
‘ਤੇ ਇਲੈਕ੍ਰਿੀਕਲ ਸਰੋਤ ਵਿੱਚ ਉਪਲਿਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਕੰਿਕ੍ਰ ਵਿੱਚ ਮੁਫਤ 5)।
ਇਲੈਕ੍ਰਿੌਿਾਂ ਿੂੰ ਵਹਲਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਿ ਿਣਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੀ ਇਕਾਈ ‘ਿੋਲ੍’ ਹੈ |
ਇਹ ਅੱਖਰ ‘ਈ’ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਵਗਆ ਹੈ
ਇਸ ਿੂੰ ਵਕਸੇ ਿੀ ਮੀ੍ਰ ਿਾਲ ਮਾਵਪਆ ਿਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਵਸਰਫ ਫਾਰਮੂਲਾ
E = ਸੰਭਾਿੀ ਅੰਤਰ (P.D) + V. ਿਰਿੌਪ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਗਵਣਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ
= pd + V. ਿੂੰਦ
E = V + IR ਭਿ੍ੋਿ (R): ਪਰਿਤੀਰੋਧ ਸਰਕ੍ ਤੱਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਕਰੰ੍ ਦੇ ਪਰਿਿਾਹ ਦੇ
ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਕੰਿਕ੍ਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਜਾਂ ਲੋਿ ਕਰੰ੍ ਦੇ ਪਰਿਿਾਹ
ਇਲੈਕ੍ਰਿੌਿਾਂ ਿੂੰ ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇਲੈਕ੍ਰਿੋਮੋਵ੍ਿ ਫੋਰਸ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ
ਿੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਿਾ ਹੈ।
ਵਸਸ੍ਮ ਇੰ੍ਰਿੈਸ਼ਿਲ (SI) ਇਲੈਕ੍ਰਿੋਮੋਵ੍ਿ ਫੋਰਸ ਦੀ ਇਕਾਈ ਿੋਲ੍ ਹੈ
(ਪਰਿਤੀਕ ‘E’) ਇੱਕ ਸ੍ਕਟ ਭਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ੍ੋਿ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਭਿੱਚ, ਕ੍ੰਟ ਇੱਕ
ਅਸਿਾ੍ਨ ਉੱਚ ਮੁੱਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਿੇਗਾ ਜੋ ਸ੍ਕਟ ਨੂੰ ਹੀ ਿ਼ਤ੍ੇ
ਸੰਿਾਿੀ ਅੰਤ੍ (PD) ਭਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਿੋਲ੍ੇਜ ਅਤੇ ਦਿਾਅ ਦੇ ਅੰਤਰ ਿੂੰ ਸੰਭਾਿੀ ਓਹਮ: ਵਿਜਲਈ ਪਰਿਤੀਰੋਧ ਦੀ ਇਕਾਈ (ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ R) ਓਮ (ਪਰਿਤੀਕ Ω)
ਅੰਤਰ (p.d) ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਿੋਲ੍ ਵਿੱਚ ਮਾਵਪਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਰਕ੍ ਹੈ।ਪਰਿਤੀਰੋਧ ਿੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਮੀ੍ਰ
ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਕਰੰ੍ ਿਵਹੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੋਧਕ/ਲੋਿ ਦੇ ੍ਰਮੀਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ
ਸੰਭਾਿੀ ਅੰਤਰ ਹੋਿੇਗਾ। ਇੱਕ ਮੱਧਮ ਪਰਿਤੀਰੋਧ ਦਾ ਓਵਮਕ ਮੁੱਲ ਇੱਕ ਓਮਮੀ੍ਰ ਜਾਂ ਿਹਿੀ੍ਸ੍ੋਿ ਵਿਰਿਜ
ਦੁਆਰਾ ਮਾਵਪਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਚੱਤਰ 4 ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਸਵਿੱਚ ਖੁੱਲਹਿੀ ਸਵਿਤੀ ਵਿੱਚ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੈੱਲ ਦੇ ੍ਰਮੀਿਲਾਂ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ ਿੋਲ੍ੇਜ ਿੂੰ ਇਲੈਕ੍ਰਿੋਮੋਵ੍ਿ ਅੰਤ੍੍ਾਸ਼ਟ੍ੀ ਓਮ: ਇਸ ਿੂੰ ਪਵਰਭਾਵਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਕ ਲਗਾਤਾਰ ਅੰਤਰ-
ਫੋਰਸ (E) ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਕ ਜਦੋਂ ਸਵਿੱਚ ਿੰਦ ਸਵਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੈੱਲ ਵਿਭਾਗੀ ਖੇਤਰ (1 ਿਰਗ ਵਮ.ਮੀ.) ਦੇ ਵਪਘਲਣ ਿਾਲੇ ਿਰਫ਼ (ਅਰਿਾਤ, 0°C), ਪੁੰਜ
ਵਿੱਚ ਿੋਲ੍ੇਜ ਿੂੰ ਸੰਭਾਿੀ ਅੰਤਰ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (p.d) ਜੋ ਪਵਹਲਾਂ ਮਾਪੀ ਗਈ ਵਿੱਚ 14.4521 g ਦੇ ਤਾਪਮਾਿ ‘ਤੇ ਪਾਰਾ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਲਮ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਅਸਵਿਰ
ਇਲੈਕ੍ਰਿੋਮੋਵ੍ਿ ਫੋਰਸ ਿਾਲੋਂ ਘੱ੍ ਮੁੱਲ ਵਿੱਚ ਹੋਿੇਗਾ। ਇਹ ਇਸ ਤੱਿ ਦੇ ਕਾਰਿ ਕਰੰ੍ (DC) ਿੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਵਿਰੋਧ। ਅਤੇ ਲੰਿਾਈ ਵਿੱਚ 106.3 ਸੈ.ਮੀ.
ਹੈ ਵਕ ਸੈੱਲ ਦੇ ਅੰਦਰੂਿੀ ਪਰਿਤੀਰੋਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਰ ਿੋਲ੍ ਘੱ੍ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸੈੱਲ ਅੰਤ੍੍ਾਸ਼ਟ੍ੀ ਐਂਪੀਅ੍
ਿੂੰ ਕਰੰ੍ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼੍ਰੀ ਐਂਪੀਅਰ ਿੂੰ ਉਸ ਅਣਿਰਤੀ ਕਰੰ੍ (DC) ਿਜੋਂ ਪਵਰਭਾਵਸ਼ਤ
ਲੋਿ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਸਲਿਰ ਿਾਈ੍ਰਿੇ੍ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ
ਹੈ, ਕੈਿੋਿ ਵਿੱਚ 1.118 ਵਮਲੀਗਰਿਾਮ ਪਰਿਤੀ ਸਵਕੰ੍ ਦੀ ਦਰ ਿਾਲ ਚਾਂਦੀ ਜਮਹਿਾਂ
ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ ਕਰੰ੍ ਿਵਹਣ ਦਾ ਕਾਰਿ ਿਣਦਾ ਿਲ emf ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ
ਪਰਿਤੀਕ E ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਇਕਾਈ ਿੋਲ੍ਸ (V) ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਗਣਿਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਕਦੀ ਹੈ ਇੰਟ੍ਨੈਸ਼ਨਲ ਿੋਲਟ
EMF = ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੇ ੍ਰਮੀਿਲ ‘ਤੇ ਿੋਲ੍ੇਜ + ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਸਰੋਤ ਇਸ ਿੂੰ ਉਸ ਸੰਭਾਿੀ ਅੰਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਵਰਭਾਵਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਹੈ ਜੋ ਜਦੋਂ ਇੱਕ
ਵਿੱਚ ਿੋਲ੍ੇਜ ਦੀ ਵਗਰਾਿ੍ ਜਾਂ ਕੰਿਕ੍ਰ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਜਸਦਾ ਪਰਿਤੀਰੋਧ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼੍ਰੀ
36 ਤਾਕਤ - ਇਲੈਕਟ੍੍ਰਰੀਸ਼ਰੀਅਨ - (NSQF ਸੰ ਸ਼਼ੋਧਿਤੇ - 2022) - ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਭਿਤ ਭਸਿਾਂਤ 1.2.17 - 19
