Page 139 - Electrician - 1st Year - TT - Punjabi
P. 139
ਤਾਕਤ (Power) ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਭਿਤ ਭਸਿਾਂਤ 1.5.49
ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ (Electrician) - AC ਸ੍ਕਟ
ਏਸੀ ਭਸੰਗਲ ਫੇਜ਼ ਭਸਸਟਮ ਭਵੱਚ ਪਾਵ੍, ਊ੍ਜਾ ਅਤੇ ਪਾਵ੍ ਫੈਕਟ੍ - ਸਮੱਭਸਆਵਾਂ ਦੇ (Power, en-
ergy and power factor in AC single phase system - Problems)
ਉਦੇਸ਼ : ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ
• ਭਸੰਗਲ ਫੇਜ਼ ਸ੍ਕਟਾਂ ਭਵੱਚ ਪਾਵ੍ ਅਤੇ ਪਾਵ੍ ਫੈਕਟ੍ ਭਵਚਕਾ੍ ਸਬੰਿ ਦੱਸੋ
• ਡਾਇ੍ੈਕਟ ੍ੀਭਡੰਗ ਮੀਟ੍ ਦੀ ਵ੍ਤੋਂ ਕ੍ਦੇ ਹੋਏ ਪਾਵ੍ ਫੈਕਟ੍ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਡਾਇਗ੍ਰਾਮ ਦੱਸੋ
• A.C ਸ੍ਕਟਾਂ ਭਵੱਚ P.F ਅਤੇ ਪਾਵ੍ ਨਾਲ ਸੰਬੰਭਿਤ ਸਮੱਭਸਆ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕ੍ੋ।
ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਡੀਸੀ ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ ਪਾਿਰ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਇਹ ਵਸਰਫਿ ਕੁੱਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਿੋਲ੍ੇਜ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਸਰਕ੍ ਕਰੰ੍ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ
ਹੈ। — P = E x I ਿਾ੍ਸ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਇਕਾਈ ਿੋਲ੍-ਐਂਪੀਅਰ (VA) ਹੈ।
— P = E2/R ਿਾ੍ਸ। ਪਾਵ੍ ਭਤਕੋਣ : ਇੱਕ ਪਾਿਰ ਵਤਕੋਣ AC ਸਰਕ੍ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਤੰਨ ਿੱਿ-ਿੱਿ ਵਕਸਮਾਂ
AC ਸਰਕ੍ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਰੋਕਤ ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕੇਿਲ ਤਾਂ ਹੀ ਸਹੀ ਸਿਕਤੀ ਦੀਆਂ ਸਿਕਤੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪਰਿਦਾਨ ਕਰੇਗੀ ਜੇਕਰ ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ ਸਿੁੱਧ ਪਰਿਤੀਰੋਧ ਸਿਾਮਲ ਹੈ। ਨੋ੍ ਕਰੋ ਵਕ - ਿਾ੍ਸ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀ ਸਿਕਤੀ (ਪੀ)
ਪਰਿਤੀਵਕਰਿਆ ਦਾ ਪਰਿਭਾਿ AC ਸਰਕ੍ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
- ਿਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਿਤੀਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ (ਪੀਆਰ)
AC ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ ਪਾਿਰ: AC ਸਰਕ੍ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਤੰਨ ਤਰਹਿਾਂ ਦੀ ਪਾਿਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਸਪੱਸਿ੍ ਸਿਕਤੀ VA (ਪਾ)
- ਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ (ਸੱਚੀ ਸਿਕਤੀ)
ਵਤੰਨ ਵਕਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਕਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਸਿਕਤੀ ਵਤਕੋਣ ਦਾ ਹਿਾਲਾ ਦੇ
- ਪਰਿਤੀਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ ਕੇ ਪਰਿਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। (ਵਚੱਤਰ 1)
- ਸਪੱਸਿ੍ ਸਿਕਤੀ
ਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ (ਸੱਚੀ ਸਿਕਤੀ):ਇੱਕ AC ਸਰਕ੍ ਵਿੱਚ ਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ
ਦੀ ਗਣਨਾ ਇੱਕ ਵਸੱਧੀ ਕਰੰ੍ ਸਰਕ੍ ਤੋਂ ਿੱਿਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਪੀ ਜਾਣ ਿਾਲੀ
ਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ V x I x Cos θ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ ਵਜੱਿੇ Cos θ ਪਾਿਰ
ਫੈਕ੍ਰ ਹੈ (ਕਰੰ੍ ਅਤੇ ਿੋਲ੍ੇਜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫੇਜਿ ਐਂਗਲ ਦਾ ਕੋਸਾਈਨ)। ਇਹ
ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਵਕ ਇੱਕ ਲੋਡ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰਹਿਾਂ ਪਰਿਤੀਰੋਧਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ
ਵਜੱਿੇ ਕਰੰ੍ ਅਤੇ ਿੋਲ੍ੇਜ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਵਸਰਫ ਕਰੰ੍ ਦਾ ਉਹ ਵਹੱਸਾ ਜੋ
ਿੋਲ੍ੇਜ ਦੇ ਨਾਲ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਾਿਰ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਇਸਨੂੰ ਿਾ੍ਮੀ੍ਰ ਨਾਲ ਇਸ ਲਈ
ਮਾਵਪਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। Pa2 = P2+ Pr2 ਿੋਲ੍-ਐਂਪੀਅਰਸ (VA)
ਪਰਿਤੀਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ (Pr):ਪਰਿਤੀਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ (ਿਾ੍ ਰਵਹਤ ਵਜੱਿੇ ‘ਪਾ’ ਿੋਲ੍-ਐਂਪੀਅਰ (VA) ਵਿੱਚ ਸਪੱਸਿ੍ ਸਿਕਤੀ ਹੈ
ਸਿਕਤੀ) ਦੇ ਨਾਲ
‘P’ ਿਾ੍ਸ (W) ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਸਿਕਤੀ ਹੈ
ਪਰਿ = V x I x ਪਾਪ θ
Pq ਿੋਲ੍-ਐਂਪੀਅਰ ਰੀਐਕਵ੍ਿ ਵਿੱਚ ਪਰਿਤੀਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ ਹੈ। (VAR)
ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਿਰਤਮਾਨ ਦਾ ਵਸਰਫ ਉਹ ਵਹੱਸਾ ਿਰਵਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਫੇਜਿ ਤੋਂ
90° ਬਾਹਰ (90° ਫੇਜਿ ਵਸਿਫ੍) ਿੋਲ੍ੇਜ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਕੈਪੇਸੀ੍ਰ ਅਤੇ ਪਾਿਰ ਫੈਕ੍ਰ:ਸਰੋਤ ਦੁਆਰਾ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਿਾਲੀ ਸਪੱਸਿ੍ ਸਿਕਤੀ ਦੇ
ਇੰਡਕ੍ਰ, ਵਿਕਲਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸ੍ੋਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਰੋਤ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇੱਕ AC ਸਰਕ੍ ਨੂੰ ਪਰਿਦਾਨ ਕੀਤੀ ਅਸਲ ਸਿਕਤੀ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਨੂੰ ਲੋਡ
ਵਿੱਚ ਿਾਪਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਵਜਹੀ ੍ਰਿਾਂਸਫਰ ਕੀਤੀ ਪਾਿਰ ਨੂੰ ਿੋਲ੍/ਐਂਪੀਅਰ ਦਾ ਪਾਿਰ ਫੈਕ੍ਰ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਵਕਸੇ ਿੀ ਪਾਿਰ ਵਤਕੋਣ (ਵਚੱਤਰ
ਰੀਐਕਵ੍ਿ ਜਾਂ ਿਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪੀ ਗਈ ਪਰਿਤੀਵਕਵਰਆਸਿੀਲ ਸਿਕਤੀ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ 2) ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੇਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਵਕ ਅਸਲ ਪਾਿਰ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ
ਹੈ। ਸੱਚੀ ਸਿਕਤੀ ਦੇ ਉਲ੍, ਰੀਐਕਵ੍ਿ ਪਾਿਰ ਕੋਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਕੋਣ θ ਦਾ ਕੋਸਾਈਨ ਹੈ।
ਸਕਦੀ।
ਪ੍ਰਤੱਿ ਸ਼ਕਤੀ : ਪਰਿਤੱਿ ਸਿਕਤੀ, Pa = V x I। ਮਾਪ ਉਸੇ ਤਰਹਿਾਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਮੀਕਰਨ ਤੋਂ, ਤੁਸੀਂ ਦੇਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਵਕ ਵਤੰਨ ਸਿਕਤੀਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸਬੰਵਧਤ ਹਨ
ਸਕਦਾ ਹੈ ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਿੋਲ੍ਮੀ੍ਰ ਅਤੇ ਐਮਮੀ੍ਰ ਨਾਲ ਵਸੱਧੇ ਕਰੰ੍ ਲਈ। ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਮਕੋਣ ਪਾਿਰ ਵਤਕੋਣ ਵਿੱਚ ਪਰਿਸਤੁਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ,
ਵਜਸ ਤੋਂ ਪਾਿਰ ਫੈਕ੍ਰ ਨੂੰ ਅਸਲੀ ਸਿਕਤੀ ਅਤੇ ਸਪੱਸਿ੍ ਸਿਕਤੀ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ
119
