Page 130 - Electrician - 1st year- TT - Gujarati
P. 130
પાવર (Power) સંબંધિત વ્્યા્યામ માટે સસદ્ધધાંત 1.5.50&51
ઇલેક્ટ્રિશિ્યન (Electrician) - AC સર્કિટ
પાવર ફેટ્ર - પાવર ફેટ્રમધાં સુિારો (Power factor - improvement of power factor)
ઉદ્ેશ્્યો: આ પાઠના અંતે તમે સમર્્થ હશો
• પાવર ફેટ્ર વ્્યાખ્ાય્યત કિરો - લો પાવર ફેટ્રના કિારણો સમજાવો
• સર્કિટમધાં ઓછા પાવર ફેટ્રના ગેરલાિ અને ઉચ્ પાવર ફેટ્રના ફા્યદાની ્યાદી બનાવો
• AC સર્કિટમધાં પાવર ફેટ્રને સુિારવા માટેની પદ્ધતતઓ સમજાવો
• ઉદ્ોગોમધાં પાવર ફેટ્ર સુિારણાનું મહત્વ સમજાવો
• લીડિડગ, લેગિગગ અને ઝીરો પીએફ વચ્ે તફાવત કિરો
• ઇલેક્ટ્રિકિલ સાિનો માટે ISI 7752 (િાગ I) 1975 મુજબ િલામણ કિરેલ પાવર ફેટ્ર જણાવો.
પાવર ફેટ્ર (PF)
પાવર ફેટ્રને સાચી પાવર અને િેખીતી પાવર ના ગરુણોત્તર તરીકે
વ્્યાખ્ાય્યત કરવામાં આવે છે અને તે Cos θ દ્ારા સૂચવવામાં આવે છે.
જ્ાં ડબલ્રુટી એ વાસ્તવવક પાવર (સાચી પાવર) છે અને તે વોટ્ટસમાં
અર્વા કેટલીક વખત દકલોવોટ (kW) માં માપવામાં આવે છે. એ જ રીતે
ઉત્પાિન VI ને વોલ્ એમ્પી્યરમાં માપવામાં આવતી િેખીતી પાવર તરીકે
ઓળખવામાં આવે છે અર્વા ક્ારેક દકલો વોલ્ એમ્પી્યરમાં kVA તરીકે
લખવામાં આવે છે. પાવર ફેટ્ર એકિ અ્થવા એકિ કિરતા ઓછું હોઈ િકિે છે પરંતુ
ઓછી પાવર ના પદરબળનરું મરુખ્ કારણ સર્કટમાં વહેતી રીએટ્ીવપાવર ક્ારે્ય એકિ કિરતા વિારે હોઈ િકિતું ન્થી.
છે. રીએટ્ીવ પાવર મોટે ભાગે કેપેસસટીવ લોડને બિલે ઇન્ડક્ટ્વ લોડને
કારણે ર્ા્ય છે. કોષ્ટક 1 સૌર્ી સામાન્ય ઉપ્યોગમાં લેવાતા વવદ્રુત ઉપકરણો, વોટ્ટસમાં
પાવર અને સરેરાશ પાવર પદરબળ િશબાવે છે.
પાવર ફેટ્ર અને સર્કિટના પ્રકિારમધાં ભિન્નતા
વવવવધ સર્કટમાં પાવર ફેટ્રની વવવવધ પદરસ્થિમતઓ નીચે મરુજબ છે. ઓછી પાવર પદરબળના કિારણો
એકિતા પાવર પદરબળ નીચેના કારણો છે.
્યરુનનટી પાવર ફેટ્ર સાર્ેનરું સર્કટ સમાન હશેવાસ્તવવક અને િેખીતી પાવર i ઔદ્ોગ્ગક અને થિાનનક ક્ષેત્રોમાં, ઇન્ડક્શનમોટરનો વ્્યાપક ઉપ્યોગ
, જેર્ી કરંટ વોલ્ેજ સાર્ે તબક્કામાં રહે, અને તેર્ી, કેટલાક ઉપ્યોગી કા્ય્થ ર્ા્ય છે. ઇન્ડક્શન મોટસ્થ હંમેશા લેન્ગગ કરંટ લે છે જે ઓછા પાવર
કરી શકા્ય. (દફગ 1a) ફેટ્રમાં પદરણમે છે.
અગ્ણી પાવર પદરબળ ii ઔદ્ોગ્ગક ઇન્ડક્શન ભઠ્ીઓ ઓછી પાવર પદરબળ ધરાવે છે
સર્કટમાં અગ્રણી પાવર ફેટ્ર હશે જો કરંટ લીડ વોલ્ેજને વવદ્રુત દડગ્રીના iii સબસ્ેશન પરના ટરિાન્સફોમ્થરમાં ઇન્ડક્ટ્વ લોડ અને ચરુંબકી્ય કરંટના
કોણ q દ્ારા લે છે અને સાચી પાવર િેખીતી પાવર કરતા ઓછી હશે. કારણે પાવર ફેટ્ર લેન્ગગ હો્ય છે.
મોટાભાગે કેપેસસટીવ સર્કટ અને સિસક્રનસ મોટસ્થ વધરુ ઉત્તેજના પર
સંચાસલત પાવર ફેટ્ર માટે મરુખ્ ફાળો આપે છે. (દફગ 1b) iv ફ્લોરોસટિ ટ્રુબ, મમક્સર, પંખા વગેરે જેવા ઘરોમાં પ્રેરક ભાર.
લેગિગગ પાવર ફેટ્ર લો પાવર ફેટ્રના ગેરફા્યિા નીચે મરુજબ છે.
આવા સર્કટમાં સાચી પાવર િેખીતી પાવર કરતા ઓછી હો્ય છે અને કરંટ a આપેલ સાચી પાવર માટે, ઓછી પાવર નરું પદરબળ કરંટમાં વધારો
વવદ્રુત દડગ્રીમાં એંગલ દ્ારા વોલ્ેજર્ી પાછળ રહે છે. ઇન્ડક્શન મોટસ્થ ર્વાનરું કારણ બને છે, ત્યાં કેબલ, જનરેટર, ટરિાન્સમમશન અને વવતરણ
અને ઇન્ડક્શન ફનનેસ જેવા મોટાભાગે ઇન્ડક્ટ્વ લોડ્ટસ લેન્ગગ પાવર લાઇન અને ટરિાન્સફોમ્થસ્થનરું ઓવરલોરિડગ ર્ા્ય છે.
ફેટ્ર માટે જવાબિાર છે. (દફગ 1c)
b સપ્લા્ય સસસ્મમાં વોલ્ેજ ડરિોપ અને પાવર લોસને કારણે
શૂન્ય પાવર પદરબળ
એસ્પ્લકેશનના બિબિરુએ લાઇન વોલ્ેજમાં ઘટાડો (ઉપભો્કતા છેડે
જ્ારે કરંટ અને વોલ્ેજ વચ્ે 90°નો તબક્કો તફાવત હો્ય, ત્યારે સર્કટમાં વોલ્ેજ ડરિોપ).
શૂન્ય પાવર ફેટ્ર હશે અને કોઈ ઉપ્યોગી કા્ય્થ ર્ઈ શકે છે. શરુદ્ધ પ્રેરક
અર્વા શરુદ્ધ કેપેસસટીવ સર્કટ શૂન્ય પાવર માટે જવાબિાર પદરબળ છે c િંડના પાવર િરો (વધેલા વીજળીના બબલ).હાઇ પાવર ફેટ્રના ફા્યિા
(દફગ 1d) નીચે મરુજબ છે.
110
