Page 282 - Electrician - 1st Year - TT - Punjabi

ਤਾਕਤ (Power) ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਭਿਤ ਭਸਿਾਂਤ 1.10.90 - 92

ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ (Electrician) - ਮਾਪਣ ਵਾਲੇ ਯੰਤ੍

MC ਵੋਲਟਮੀਟ੍ਾਂ ਦੀ ੍ੇਂਜ ਦਾ ਭਵਸਤਾ੍ - ਲੋਭਡੰਗ ਪ੍ਰਿਾਵ - ਵੋਲਟੇਜ ਡ੍ਾਪ ਪ੍ਰਿਾਵ (Extension of range of
MC voltmeters - loading effect - voltage drop effect)

ਉਦੇਸ਼ : ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ

• ਇੱਕ ਵੋਲਟਮੀਟ੍ ਭਵੱਚ ਵਾਿੂ ਲੜੀ ਪ੍ਰਤੀ੍ੋਿ ਦੇ ਫੰਕਸ਼ਨ ਨੂੰ ਭਬਆਨ ਕ੍ੋ
• ਵੋਲਟੇਜ ਅਤੇ ਕ੍ੰਟ ਦੇ ਪੂ੍ੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਭਡਫਲੈਕਸ਼ਨ ਦੇ ਸਬੰਿ ਭਵੱਚ ਮੀਟ੍ ਦੇ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਤੀ੍ੋਿ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕ੍ੋ
• ਗੁਣਕ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ੍ੋਿ ਨੂੰ ਭਨ੍ਿਾ੍ਤ ਕ੍ੋ।
ਮੀਟਰ ਦੀ ਗਤੀ:ਿੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਿੁਵਨਆਦੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਦਾ ਕੋਇਲ ਪਰਹਤੀਰੋਧ, ਿਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ।
ਮੌਜੂਦਾ ਮੀਟਰ ਦੀ ਗਤੀ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਵਕ ਹਰ ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਉਪਰੋਕਤ ਉਦਾਹਰਨ ਵਿੱਚ ਿੱਧ ਤੋਂ ਿੱਧ ਿੋਲਟੇਜ ਵਜਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ
ਮੀਟਰ ਕੋਇਲ ਦਾ ਇੱਕ ਸਵਿਰ ਪਰਹਤੀਰੋਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ, ਇਸਲਈ, ਜਦੋਂ ਕੋਇਲ 1 ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ ਮੀਟਰ ਦੀ ਗਤੀ ਨਾਲ ਮਾਪ ਸਕਦੇ ਹੋ ਉਹ 1 ਿੋਲਟ ਹੈ। ਅਸਲ
ਵਿੱਚੋਂ ਕਰੰਟ ਿਵਹੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਪਰਹਤੀਰੋਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਿੋਲਟੇਜ ਿੂੰਦ ਵਿਕਵਸਤ ਅਵਭਆਸ ਵਿੱਚ, 1 ਿੋਲਟ ਤੋਂ ਿੱਧ ਿੋਲਟੇਜ ਮਾਪ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਿੇਗੀ।
ਹੋਿੇਗੀ। ਓਹਮ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਿੋਲਟੇਜ ਡਰਹੌਪ (E) ਪਰਹਤੀਰੋਧ R (E = ਗੁਣਕ ੍ੋਿਕ: ਵਕਉਂਵਕ ਇੱਕ ਿੁਵਨਆਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਮੀਟਰ ਦੀ ਗਤੀ ਵਸਰਫ ਿਹੁਤ
IR) ਦੀ ਕੋਇਲ ਦੁਆਰਾ ਿਵਹ ਰਹੇ ਕਰੰਟ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤੀ ਹੋਿੇਗੀ।
ਛੋਟੀਆਂ ਿੋਲਟੇਜਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਿੋਲਟੇਜ ਰੇਂਜ ਨੂੰ
ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਵਚੱਤਰ 1 ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ 1000 ohms ਦੇ ਕੋਇਲ ਪਰਹਤੀਰੋਧ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੋਧਕ ਜੋੜ ਕੇ ਿਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੋਧਕ ਦਾ ਮੁੱਲ
ਦੇ ਨਾਲ 0-1 ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ ਮੀਟਰ ਦੀ ਮੂਿਮੈਂਟ ਹੈ। ਜਦੋਂ 1 ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ ਅਵਜਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਵਕ, ਜਦੋਂ ਮੀਟਰ ਕੋਇਲ ਪਰਹਤੀਰੋਧ ਵਿੱਚ ਜੋਵੜਆ ਜਾਂਦਾ
ਮੀਟਰ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚੋਂ ਿਵਹ ਵਰਹਾ ਹੈ ਅਤੇ f.s.d. ਕੋਇਲ ਪਰਹਤੀਰੋਧ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੁੱਲ ਪਰਹਤੀਰੋਧ ਵਕਸੇ ਿੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਿੋਲਟੇਜ ਲਈ ਮੀਟਰ ਦੀ ਪੂਰੀ-ਸਕੇਲ
ਿੋਲਟੇਜ ਇਹ ਹੋਿੇਗੀ: ਮੌਜੂਦਾ ਰੇਵਟੰਗ ਤੱਕ ਕਰੰਟ ਨੂੰ ਸੀਵਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਮੰਨ ਲਓ ਵਕ ਕੋਈ 10 ਿੋਲਟ ਤੱਕ ਿੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ
1-ਵਮਵਲਐਂਪੀਅਰ, 1000-ohms ਮੀਟਰ ਦੀ ਗਤੀ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਓਹਮ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋਂ, ਇਹ ਦੇਵਖਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਵਕ, ਜੇਕਰ ਅੰਦੋਲਨ 10-ਿੋਲਟ
ਦੇ ਸਰੋਤ ਵਿੱਚ ਜੁਵੜਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ 10 ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਿਵਹਣਗੇ
ਅਤੇ ਸੰਭਿ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੀਟਰ ਨੂੰ ਤਿਾਹ ਕਰ ਦੇਿੇਗਾ (I = E/R = 10/1000 = 10
ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ)।

ਪਰ ਮੀਟਰ ਕਰੰਟ 1 ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਮੀਟਰ
ਪਰਹਤੀਰੋਧ (RM) ਦੇ ਨਾਲ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਣਕ ਪਰਹਤੀਰੋਧਕ (RMULT)
ਜੋਵੜਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਕਉਂਵਕ ਿੱਧ ਤੋਂ ਿੱਧ ਵਸਰਫ 1 ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ ਮੀਟਰ ਵਿੱਚੋਂ ਿਵਹ
ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸਲਈ ਗੁਣਕ ਰੋਧਕ ਅਤੇ ਮੀਟਰ (RTOT = RMULT + RM) ਦੀ
ਕੁੱਲ ਪਰਹਤੀਰੋਧਤਾ ਨੂੰ ਮੀਟਰ ਕਰੰਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ
ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਓਹਮ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ, ਕੁੱਲ ਪਰਹਤੀਰੋਧ ਹੈ
E = IMRM = 0.001 x 1000 = 1 ਿੋਲਟ। R = E MAX /I = 10 ਿੋਲਟ/0.001 ਐਂਪੀਅਰ
M
TOT
ਜੇਕਰ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚੋਂ ਵਸਰਫ਼ ਅੱਧਾ ਕਰੰਟ (0.5 ਵਮਲੀਐਂਪੀਅਰ) ਿਵਹ ਵਰਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ = 10,000 ohms.
ਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਿੋਲਟੇਜ ਇਹ ਹੋਿੇਗੀ:
ਪਰ ਇਹ ਕੁੱਲ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ. ਇਸਲਈ, ਗੁਣਕ ਪਰਹਤੀਰੋਧ
E = IMRM = 0.0005 x 1000 = 0.5 ਿੋਲਟ।
R MULT = R R = 10000 1000 = 9000 ohms ਹੈ।
TOT
M
ਇਹ ਦੇਵਖਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਵਕ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਿੋਲਟੇਜ ਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਿਵਹ
ਰਹੇ ਕਰੰਟ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਕੋਇਲ ਵਿੱਚੋਂ ਿਵਹੰਦਾ ਕਰੰਟ ਕੋਇਲ ਉੱਤੇ ਿੁਵਨਆਦੀ 1-ਵਮਵਲਅਮਪੀਅਰ, 1000-ਓਹਮ ਮੀਟਰ ਦੀ ਗਤੀ ਹੁਣ 0-10 ਿੋਲਟ
ਨੂੰ ਮਾਪ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਵਕਉਂਵਕ 10 ਿੋਲਟ ਪੂਰੇ-ਸਕੇਲ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਦਾ ਕਾਰਨ ਿਣਨ
ਲਾਗੂ ਿੋਲਟੇਜ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਲਈ, ਮੀਟਰ ਸਕੇਲ ਨੂੰ ਕਰੰਟ ਦੀਆਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਵਕ, ਮੀਟਰ ਸਕੇਲ ਨੂੰ ਹੁਣ 0-10
ਇਕਾਈਆਂ ਦੀ ਿਜਾਏ ਿੋਲਟੇਜ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਕੈਲੀਿਰੇਟ ਕਰਕੇ, ਇੱਕ ਿੋਲਟਸ ਤੋਂ ਮੁੜ-ਕੈਲੀਿਰੇਟ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ, ਜੇਕਰ ਵਪਛਲੇ ਸਕੇਲ
ਸਰਕਟ ਦੇ ਿੱਖ-ਿੱਖ ਵਹੱਵਸਆਂ ਵਿੱਚ ਿੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਮਾਵਪਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਰੀਵਡੰਗ ਨੂੰ 10 (ਵਚੱਤਰ 2) ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕੀਤਾ
ਹਾਲਾਂਵਕ ਇੱਕ ਮੌਜੂਦਾ ਮੀਟਰ ਦੀ ਗਤੀ ਸੁਭਾਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਿੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਮਾਪ ਸਕਦੀ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਹੈ, ਇਸਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਸੀਮਤ ਹੈ ਵਕਉਂਵਕ ਮੀਟਰ ਕੋਇਲ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਵਲਆ

262