Page 155 - Electrician - 1st Year - TT - Punjabi

ਤਾਕਤ (Power) ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਭਿਤ ਭਸਿਾਂਤ 1.6.57

ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ (Electrician) - ਸੁ੍ੱਭਿਆ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਹੈਂਡ ਟੂਲ

ਪ੍ਰਾਇਮ੍ੀ ਸੈੱਲ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡ੍ੀ ਸੈੱਲ (Primary cells and secondary cells)

ਉਦੇਸ਼ : ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ
• ਇਲੈਕਭਟ੍ਰਕ ਕ੍ੰਟ ਦਾ ੍ਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਿਾਵ ਦੱਸੋ
• ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਭਸਸ ਦੇ ਭਨਯਮ ਦੱਸੋ
• ਇਲੈਕਟ੍ੋਪਲੇਭਟੰਗ ਦੇ ਮੂਲ ਭਸਿਾਂਤ ਦੱਸੋ
• ਪ੍ਰਾਇਮ੍ੀ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਭਸਿਾਂਤ ਅਤੇ ਭਨ੍ਮਾਣ ਦਾ ਵ੍ਣਨ ਕ੍ੋ
• ਸੈਕੰਡ੍ੀ ਸੈੱਲਾਂ (ਲੀਡ ਐਭਸਡ, ਭਨਕਲ ਆਇ੍ਨ ਅਤੇ ਭਨਕਲ ਕੈਡਮੀਅਮ) ਦੇ ਭਸਿਾਂਤ ਅਤੇ ਭਨ੍ਮਾਣ ਨੂੰ ਭਬਆਨ ਕ੍ੋ
• ਪ੍ਰਾਇਮ੍ੀ ਸੈੱਲਾਂ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡ੍ੀ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕ੍ੋ।

ਇਲੈਕਭਟ੍ਰਕ ਕ੍ੰਟ ਦੇ ੍ਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਿਾਵ ਚਾਰਿ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਇਨ (ਇੱਕ ਆਇਨ) ਐਨੋਡ ਿੱਲ ਿਧਦੇ ਹਨ। ਵਕਸੇ ਿੀ
ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ‘ਤੇ, ਇੱਕ ਆਇਨ ਆਪਣਾ ਚਾਰਿ ਛੱਡ ਵਦੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ
‘ਕੁਝ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਵਿਨਹਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ
ਇਲੈਕਵ੍ਰਹਕ ਕਰੰ੍ ਦਾ ਰਸਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।’ ਇਸ ਪਰਹਭਾਿ ਨੂੰ ਇਲੈਕਵ੍ਰਹਕ ਕਰੰ੍ ਇੱਕ ਆਇਨ ਬਣਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਵਦੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਆਇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ
ਦਾ ਰਸਾਇਣਕ ਪਰਹਭਾਿ ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੀ ਪਰਹਵਕਵਰਆ ਨੂੰ ਆਇਓਨਾਈਿ਼ੇਸ਼ਨ ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ।

ਰੋਿ਼ਾਨਾ ਿੀਿਨ ਵਿੱਚ ਵਬਿਲੀ ਦੇ ਕਰੰ੍ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਪਰਹਭਾਿ ਦੇ ਉਪਯੋਗ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੈਮੀਕਲ ਬ੍ਾਬ੍: ਵਬਿਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਕੁਲੰਬ ਦੁਆਰਾ
ਦੇਵਿਆ ਿਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਧਾਤੂ ਿਸਤੂਆਂ ‘ਤੇ ਵਨਕਲ ਿਾਂ ਤਾਂਬੇ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈਵਸਸ ਦੌਰਾਨ ਮੁਕਤ ਕੀਤੇ ਿਾਂ ਿਮਹਹਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਪੁੰਿ
ਦੀ ਪਲੇਵ੍ੰਗ, ਸੈੱਲ ਦੁਆਰਾ E.M.F ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ, ਆਵਦ, ਿੇਕਰ ਬੈ੍ਰੀ ਦੇ ਨੂੰ ਉਸ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਕੈਮੀਕਲ ਬਰਾਬਰ (ECE) ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ੍ਰਮੀਨਲਾਂ ਤੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਦੋ ਲੀਡਾਂ ਨੂੰ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ECE 1.1182 ਵਮਲੀਗਰਹਾਮ/ਕੁਲੰਬ ਹੈ।
ਨਮਕੀਨ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਿਾਂਦਾ ਹੈ,
ਕੁਲੌਂਬ: ਕੁਲੰਬ (C) ਇਲੈਕਵ੍ਰਹਕ ਚਾਰਿ (Q) ਿਾਂ ਵਬਿਲੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਇਕਾਈ
ਵਿਰ ਬੁਲਬਲੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਮੁੱਿ ਵਸਰੇ ‘ਤੇ ਦੇਵਿਆ ਿਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਸਭ ਹੈ। ਕੁਲੰਬ ਐਂਪੀਅਰ ਵਿੱਚ ਕਰੰ੍ ਅਤੇ ਸਵਕੰ੍ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦਾ ਗੁਣਨਿਲ ਹੈ।ਿੈਰਾਡੇ
ਵਬਿਲੀ ਦੇ ਕਰੰ੍ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਪਰਹਭਾਿ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਭਸਸ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ

ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਭਲਭਸਸ 1 ਪਭਹਲਾ ਭਨਯਮ: ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈਵਸਸ ਦੌਰਾਨ ਵਕਸੇ ਿੀ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡ ‘ਤੇ
ਮੁਕਤ ਿਾਂ ਿਮਹਹਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਪੁੰਿ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈ੍ ਦੁਆਰਾ
ਵਕਸੇ ਤਰਲ ਿਾਂ ਘੋਲ ਰਾਹੀਂ ਇਲੈਕਵ੍ਰਹਕ ਕਰੰ੍ ਦੇ ਲੰਘਣ ਕਾਰਨ ਰਸਾਇਣਕ
ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਪਰਹਵਕਵਰਆ ਨੂੰ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈਵਸਸ ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਵਬਿਲੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਕਸੇ ਿੀ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡ
‘ਤੇ ਮੁਕਤ ਹੋਏ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਪੁੰਿ ਵਿ਼ਆਦਾ ਹੋਿੇਗਾ, ਿੇਕਰ ਵਿ਼ਆਦਾ ਕਰੰ੍
ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ ਿਾਂ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈ੍ ਰਾਹੀਂ ਵਿ਼ਆਦਾ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਰੰ੍
‘ਇਲੈਕਵ੍ਰਹਕ ਕਰੰ੍ ਦੇ ਲੰਘਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ
ਿਾਲੇ ਤਰਲ ਿਾਂ ਘੋਲ ਨੂੰ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈ੍ ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ’; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ,
ਨਮਕੀਨ ਪਾਣੀ, ਤੇਿ਼ਾਬ ਿਾਂ ਮੂਲ ਘੋਲ ਆਵਦ।

ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡਜ਼ (ਐਨੋਡ ਅਤੇ ਕੈਥੋਡ)
ਲੰਘਦਾ ਹੈ। ਿੇ ਪੁੰਿ ਮੁਕਤ ਹੋਇਆ ਤਾਂ m ਹੈ
‘ਦੋ ਕੰਡਕ੍ਰ ਪਲੇ੍ਾਂ ਨੂੰ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਿਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਿੋ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਕਰੰ੍
ਲੰਘਦਾ ਹੋਿੇ, ਉਨਹਹਾਂ ਨੂੰ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡ ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡ ਵਿਸ ਰਾਹੀਂ ਵਿੱਥੇ, ਮੈਂ = ਿਰਤਮਾਨ, ਐਂਪੀਅਰ
ਕਰੰ੍ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਦਾਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡ ਿਾਂ ਐਨੋਡ t = ਸਮਾਂ, ਸਵਕੰ੍
ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ, ਿਦੋਂ ਵਕ ਦੂਿਾ ਵਿਸ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਤਰਲ (ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈ੍) ਨੂੰ
ਛੱਡਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡ ਿਾਂ ਕੈਥੋਡ ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ। m = ਮੁਕਤ ਕੀਤੇ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਪੁੰਿ, ਗਰਹਾਮ
ਿ਼ = ਸਵਥਰ
ਆਇਨ
ਇੱਥੇ, ਸਵਥਰ Z ਨੂੰ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋ-ਕੈਮੀਕਲ ਬਰਾਬਰ (ECE) ਿਿੋਂ ਿਾਵਣਆ ਿਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈਵਸਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈ੍ ਦੇ ਅਣੂ ਆਪਣੇ ਵਹੱਸੇ
ਵਿੱਚ ਿੰਡੇ ਿਾਂਦੇ ਹਨ ਵਿਨਹਹਾਂ ਨੂੰ ਆਇਨ ਵਕਹਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ। ਿਦੋਂ ਇੱਕ ਪੀ.ਡੀ. ਦੋ 2 ਦੂਜਾ ਕਾਨੂੰਨ- ‘ਿਦੋਂ ਵਬਿਲੀ ਦੀ ਇੱਕੋ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਿੱਿ-ਿੱਿ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਲਾਈ੍ਾਂ
ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਿਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਾਰਿ ਹੋਏ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਾਇਆ ਿਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਿੱਿ-ਿੱਿ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋਡਾਂ ‘ਤੇ ਮੁਕਤ ਤੱਤਾਂ ਦੀ
ਆਇਨ (ਕੈ੍ ਆਇਨ) ਕੈਥੋਡ ਿੱਲ ਿਧਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਾਤਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਲੈਕ੍ਰਹੋ-ਕੈਮੀਕਲ ਸਮਾਨਤਾਿਾਂ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।’

135