Page 306 - Electrician - 1st Year - TT - Marathi

ट्रि ान्सफॉर््मरचे तत्त् (Transformer principle)
उधदिष्े: या धड्ाच्ा शेवटी तुम्ी सक्षम व्ाल.

• ट्रि ान्सफॉर््मरच्ा ऑपरेशनचे तत्त् स्पष् करा
• ट्ू -वाइंधिंर् ट्रि ान्सफॉर््मरचे EMFequation काढा
• ट्रि ान्सफॉर््मरचा ट्रि ान्सफरोर्मेशन रेधशओ काढा.
आपण एक आयड्ीयल ट्रान्सफॉम्मर (फ्चत्र 1) फ्वचारात घेऊ ज्ाची सेकटं ड्री
ओपन आहे आफ्ण ज्ाची प्रायमरी साइनरोसॉइड्ल व्रोल्ेज V1 शी
जरोड्लेली आहे.,

काय्मतत्त्:

ट्रान्सफॉम्मर फॅ राड्ेच्ा इलेक््ररोमॅग्ेटीकफ्टक इटंड्क्शनच्ा फ्नयमाच्ा
म्ुच्ुअल इटंड्क्शनच्ा तत्तावर काय्म करतरो.
फ्दलेल्ा व्रोल्ेजमुळे प्रायमरी वाईफ्ड्टंगमध्े करटंट वाहतरो. हा नरो-लरोड् करटंट आयिीयल ट्रि ान्सफॉर््मर लरोि धदला असता :
बॅक ई. एम.एफ. फ्नमा्मण करतरो. हा फ्दलेल्ा व्रोल्ेजच्ा समान आफ्ण जेव्ा सेकटं ड्री लरोड्शी जरोड्लेली असते, तेव्ा सेकटं ड्री करटंट वाहतरो,
फ्वरुद्ध फ्दशेस असतरो. त्ामुळे प्रायमरी करटंट वाढतरो. हे कसे घड्ते ते खाली स्पटि के ले आहे.

प्रायमरी वाईड्ीटंग फु ल इटंड्क्ीव् असल्ामुळे आफ्ण करोणतेही आउटपुट प्रायमरी आफ्ण सेकटं ड्री करटंट मधील सटंबटंध प्रायमरी आफ्ण सेकटं ड्री अँफ्पअर
नसल्ामुळे , प्रायमरी वाईड्ीटंग मधून फक्त मॅग्ेटाइफ्झटंग करटंट Im वाहतरो. टन्मसच्ा तुलनेवर आधाररत आहे.
या करटंट चे काय्म के वळ करोअरमध्े मॅग्ेफ्टक फ्फल्ड फ्नमा्मण करण्ाचे
आहे. Im मॅग्ेट्ुड्मध्े लहान आहे आफ्ण V1 व्रोल्ेज च्ा 90° ने मागे जेव्ा सेकटं ड्री ओपन सफ्क्म ट असते, तेव्ा प्रायमरी करटंट असा असतरो की
असतरो. हा अल्रनेफ्टटंग करटंट Im अल्रनेफ्टटंग फ्लक्स φ तयार करतरो जे प्रायमरी अँफ्पअरटन्मस EMF (E1) प्रवृत्त करण्ासाठी, आवश्यक फ्लक्स ‘ø’
करटंटच्ा प्रमाणात असते. हे बदलणारे मॅग्ेफ्टक फ्फल्ड दरोन्ी वाईफ्ड्टंगशी फ्नमा्मण करण्ासाठी पुरेशी असतात जी व्यावहाररकदृष्ट्ा समान असतात
ररअॅक् हरोते. यामूळे प्रायमरी वाईड्ीटंगमध्े इटंड्क्शनमुळे सेल्फ इटंड्ुस ई. आफ्ण फ्दलेल्ा व्रोल्ेज ‘V1’ च्ा फ्वरुद्ध असते. मॅग्ेफ्टक फ्फल्ड सामान्यतः
एम.एफ. फ्नमा्मण हरोतरो. ते फ्लक्स 90° लॅफ्गटंग असतात. फु ल लरोड् प्रायमरी करटंट च्ा सुमारे 2 ते 5 टक्े असते.

हे वेक्र ड्ायग्ाम (आकृ ती 2) मध्े दश्मफ्वले आहे. प्रायमरी द्ारे फ्नफ्म्मत जेव्ा लरोड् सेकटं ड्री टफ्म्मनल्सवर जरोड्ला जातरो तेव्ा सेकटं ड्री करटंट
फ्लक्स ‘ø’ सेकटं ड्री वाईड्ीटंगशी फ्लटंक हरोतात. आफ्ण इटंड्ुस ई. एम.एफ. लेन्झच्ा फ्नयमानुसार - फ्ड्मॅग्ेटाइफ्जटंग इफे क् फ्नमा्मण करतरो. पररणामी,
(E2) म्ुच्ुअल इटंड्क्शनने ते 90° मागे असतात. प्रायमरी फ्कटं वा सेकटं ड्री प्रायमरी मध्े करटंट आफ्ण induced EMF फ्कटं फ्चत कमी हरोते.
वाईड्ीटंग मधील इटंड्ुस EMF समान असल्ाने सेकटं ड्री EMF सेकटं ड्री परटंतु हा छरोटासा बदल फ्दलेल्ा व्रोल्ेज ‘V1’ आफ्ण इटंड्ुस EMF (E1)
टन्मस च्ा सटंख्ेवर अवलटंबून असतरो. मधील फरक 1 टक्क्याने वाढवू शकतरो, अशा पररव्थितीत नवीन प्रायमरी
करटंट नरो लरोड् करटंटच्ा 20 पट असतरो.
जेव्ा सेकटं ड्री ओपन सफ्क्म ट असते, तेव्ा त्ाचे टफ्म्मनल व्रोल्ेज ‘V2’
इटंड्ुस EMF (E2) सारखेच असते. दुसरीकड्े, लरोड् नसलेला प्रायमरी करटंट सेकटं ड्रीचे अँफ्पअर टन्मस ड्ीमॅग्ेटाइफ्झटंग करण्ासठी प्रायमरीचे अँफ्पअर
खूपच लहान असतरो, म्णून फ्दलेले व्रोल्ेज ‘V1’ समान आफ्ण प्रायमरी टन्मस वाढवावे लागतात. प्रायमरी च्ा नरो लरोड्च्ा अँफ्पअर टन्मस फारच
इटंड्ुस EMF (E1) च्ा फ्वरुद्ध आहे. प्रायमरी आफ्ण सेकटं ड्री व्रोल्ेजमधील कमी ठे वाव्या लागतील.
सटंबटंध आकृ ती 2 मध्े दाखवले आहेत.
म्णून, फु ल लरोड् प्रायमरी अँफ्पअर टन्मस=फु ल लरोड् सेकटं ड्री अँफ्पअर
म्णून, आपण असे म्णू शकतरो, टन्मस

286 शक्ति (Power) : इलेक्ट्रि धशयन (NSQF -उजळणी 2022) एक्सरसाईस साठी संबंधित धिअरी 1.12.98