Page 163 - Electrician - 1st year- TT - Gujarati
P. 163
ELCB - પ્કારો - કા્ય્થ સસદ્ધધાંત - ્વપષ્ટીકરર્ (ELCB - types - working principle - specification)
ઉદ્ેશ્્યો:આ પાઠના અંતે તમે સમર્્થ હશો
• અર્્થ સલકેજ સર્કટ બ્ેકર (ELCB) ના કામના સસદ્ધધાંત, વવવવિ પ્કારો અને રિના સમજાવો
• ELCB ની તકનીકી વવશિષ્ટતાઓ સમજાવો.
પડરિ્ય કરંટ સંિાસલત ELCB ની રિના
વવદ્ુત આંચકાની સંવેદના માનવ શિંીિં દ્ાિંા અર્થર્ગ પિં વવદ્ુત પ્રવાહના તે ઉચ્ચ અભેદ્તા ચુંબકટીય સામગ્ીર્ી બનેલી ટોિંોઇડ્ િંીંગ ધિંાવે છે. તેમાં
પ્રવાહને કાિંણે ર્ાય છે. જ્ાિંે કોઈ વ્યક્્નત ઈલેક્ક્ટ્કલી જીવંત વસ્તુઓ બે પ્રાર્તમક વવન્્જડ્ગ્સ છે જિે દિંેક તબક્કામાં વહેતા પ્રવાહને વહન કિંે છે
જિેમ કે વોટિં હટીટિં, વોઝિશગ મશીન ઈલેક્ક્ટ્ક આયન્થ વગેિંેના સંપક્થમાં અને ઇન્સ્ોલેશનના તટથિ છે. ગૌણ વવન્્જડ્ગ અત્ંત સંવેદનશીલ ઇલેક્ટ્ો
આવે છે, ત્ાિંે આ પ્રવાહને કાિંણે ર્તા નુકસાનની માત્રા તેની તીવ્રતા અને - મેગ્ેટ્ટક ટ્ટટ્પ ફિંલે સાર્ે જોડ્ાયેલ છે જિે ટ્ટટ્પ તમકેનનિમનું સંચાલન કિંે છે.
અવચધ પિં આધાફિંત છે.
કા્ય્થ સસદ્ધધાંત
આ પ્રકાિંના પ્રવાહને લલકેજ કિંંટ કહેવામાં આવે છે જિે તમલી-એમ્પપ્સમાં શેષ કિંંટ ઉપકિંણ (RCD) એ સર્કટ બ્ેકિં છે જિે સતતતટથિ સાર્ે
આવે છે. આ લલકેજ કિંંટ તીવ્રતામાં ખૂબ જ નાનો છે, તેર્ી ફ્ુિ/MCB તબક્કામાં વત્થમાનની તુલના કિંે છે. બે વચ્ચેના તફાવતને અવશેષ પ્રવાહ
દ્ાિંા શોધી ન શકાય તે વીજળટીને કાિંણે આગનું મુખ્ય કાિંણ છે. કહેવામાં આવે છે જિે અર્થર્ગ પિં વહે છે.
અર્થર્ગપિં લલકેજ પ્રવાહઊજા્થનો બગાડ્ અને વાસ્તવમાં ઉપયોગમાં ન શેષ કિંંટ ઉપકિંણનો હેતુ મોનીટિં કિંવાનો છે શેષ પ્રવાહ અને જો તે પ્રીસેટ
લેવાતી વીજળટી માટે વધુ પડ્તા બબસિલગમાં પણ પફિંણમે છે.
લેવલ (ફફગ 2 અને 3) ર્ી વધે તો સર્કટને બંધ કિંવું.
આ શેષ કિંંટસર્કટ બ્ેકસ્થ (RCCB) લોકવપ્રય છેઅર્્થ લલકેજ સર્કટ બ્ેકસ્થ
(ELCB) તિંીકે ઓળખાય છે.
મૂળભૂત િંીતે ELCBs બે પ્રકાિંના હોય છે જિેમ કે વોલ્ેજ સંચાલલત ELCBs
અને કિંંટસંચાલલતELCBs.
વોલ્ેજ સંિાસલત ELCB
આ ઉપકિંણનો ઉપયોગ સર્કટ બનાવવા અને તોડ્વા માટે ર્ાય છે.
જ્ાિંે સંિંઝક્ષત મેટલ વક્થ વચ્ચે સંભવવત તફાવત હોય ત્ાિંે તે આપમેળે
સર્કટને ટટ્ટીપ કિંે છે અર્વા તોડ્ે છે ઇન્સ્ોલેશન અને અર્ીઁઞનો સામાન્ય
સમૂહ 24V કિંતાં વધી જાય છે. આ વોલ્ેજ લસગ્લ ફિંલેનું સંચાલન કિંશે
(ફફગ 1).
મુખ્ય સંપકગો િિંણાના દબાણ સામે બંધ હોય છે, જિે ઉપકિંણ ટ્ટટ્પ ર્ાય
ત્ાિંે તેમને ખોલવા માટે ઊજા્થ પ્રદાન કિંે છે. તબક્કો અને તટથિ
પ્રવાહ ચુંબકટીય સર્કટ પિં વવિંોધી ફદશામાં ઘા સમાન કોઇલમાંર્ી પસાિં
વોલ્ેજ સંચાલલત ELCB નો ઉપયોગ કિંવાનો છે જ્ાં ડ્ાયિંેક્ અર્થર્ગ ર્ાય છે, જિેર્ી દિંેક કોઇલ સમાન પિંંતુ વવિંોધી સંખ્યામાં એમ્પીયિં વળાંક
દ્ાિંા IEE વાયરિિંગ િંેગ્યુલેશનની જરૂફિંયાતોને પૂિંી કિંવી વ્યવહારુ નર્ી પ્રદાન કિંશે જ્ાિંે ત્ાં કોઈ શેષ પ્રવાહ ન હોય. વવિંોધી એમ્પીયિંવળાંકો
અર્વા જ્ાં વધાિંાની સુિંક્ષા ઇચ્છનીય છે. િંદ ર્શે અને ચુંબકટીય સર્કટમાં કોઈ ચુંબકટીય પ્રવાહ સેટ ર્શે નહીં.
કરંટ સંિાસલત ELCB તંદુિંસ્ત સર્કટમાં તબક્કાવાિં વત્થમાનનો સિંવાળો તટથિમાં કિંંટજિેટલો
હોય છે અને તમામ વત્થમાનનો વેક્િં સિંવાળો શૂન્ય જિેટલો હોય છે. જો
આ ઉપકિંણનો ઉપયોગ બનાવવા અને તોડ્વા માટે ર્ાય છે સર્કટ અને ત્ાંસર્કટમાં કોઈ ઇન્સ્યુલેશન ખામી હોય તો લલકેજ કિંંટ અર્થર્ગપિં
સર્કટને આપમેળે તોડ્વા માટે જ્ાિંે તમામ વાહકમાં વત્થમાનનો વેક્િં વહે છે. આ શેષ પ્રવાહ ફેિ કોઇલ દ્ાિંા સર્કટમાં પસાિં ર્ાય છે પિંંતુ
સિંવાળો પૂવ્થનનધશાફિંત િંકમ દ્ાિંા શૂન્યર્ી અલગ હોય છે. કિંંટસંચાલલત અર્ીઁઞના માગ્થ દ્ાિંા પિંત આવે છે અને તટથિ કોઇલને ટાળે છે, જિે તેર્ી
ELCBs કામગીિંીમાં વધુ વવશ્વસનીય છે, થિાવપત કિંવા અને જાળવવામાં ઓછો પ્રવાહ વહન કિંશે.
સિંળ છે.
પાવર : ઇલેક્ટ્રિશિ્યન (NSQF - સંિોધિત 2022) - સંબંધિત વ્્યા્યામ માટે સસદ્ધધાંત 1.7.62 143
