Page 295 - Fitter - 1st Yr - TT - Punjab
P. 295
ਕੈਪੀਟਲ ਗੁਡਸ ਅਤੇ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ (CG & M) ਅਰਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਰਿਤ ਰਸਿਾਂਤ 1.6.80 - 82
ਰਫਟਿ (Fitter) - ਰਫਰਟੰਗ
ਅਸੈਂਬਲੀ ਿਾਤੂਆਂ (Metals)
ਉਦੇਸ਼: ਇਸ ੰਤ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ
• ਰਪਗ ਆਇਿਨ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਿਿਤੀਆਂ ਜਾਣ ਿਾਲੀਆਂ ਆਮ ਤੌਿ ‘ਤੇ ਿਿਤੀਆਂ ਜਾਣ ਿਾਲੀਆਂ ਫੈਿਸ ਿਾਤਾਂ ਅਤੇ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦਾ ਨਾਮ ਦੱਸੋ
• ਰਪਗ ਆਇਿਨ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਿਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪਿਰਾਪਤ ਪਿਰਰਕਰਿਆ ਦਾ ਿਿਣਨ ਕਿੋ
• ਕੱਚੇ ਲੋਹੇ, ਘੜੇ ਹੋਏ ਲੋਹੇ ਅਤੇ ਿਿਤੋਂ ਦੀਆਂ ਰਕਸਮਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਿਾਂ ਦੀ ਰਿਆਰਖਆ ਕਿੋ
• ਤਾਂਬਾ, ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ, ਟੀਨ ਲੀਡ, ਰਜ਼ੰਕ ਦੇ ਰਮਸ਼ਿਤ ਰਮਸ਼ਿਣਾਂ ਦੀ ਰਿਆਰਖਆ ਕਿੋ
• ਇਸ ਰਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਿਿਤੋਂ ਬਾਿੇ ਦੱਸੋ।
ਵਜਨਹਰਾਂ ਧਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਹਾ ਇੱਕ ਪਰਰਮੁੱਿ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਪਿਰਿਾਹ
ਨੂੰ ਫੈਰਸ ਧਾਤਾਂ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਿੱਿ-ਿੱਿ ਗੁਣਾਂ ਿਾਲੀਆਂ ਲੋਹ ਧਾਤਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਇਹ ਿਵਣਜ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਧਾਤੂ ਦੇ ਵਪਘਲਣ ਿਾਲੇ ਵਬੰਦੂ ਨੂੰ
ਿੱਿ-ਿੱਿ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਚਾਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਧਾਤੂ ਦੇ ਗੈਰ-ਧਾਤੂ ਵਹੱਸੇ ਨਾਲ
ਆਮ ਤੌਿ ‘ਤੇ ਿਿਤੀਆਂ ਜਾਣ ਿਾਲੀਆਂ ਲੋਹ ਿਾਤਾਂ ਅਤੇ ਰਮਸ਼ਿਤ ਹਨ: ਵਮਲ ਕੇ ਇੱਕ ਵਪਘਲਾ ਹੋਇਆ ਸਲੈਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਸੂਰ-ਲੋਹਾ ਬਲਾਸਟ ਫਰਨੇਸ ਵਿੱਚ ਚੂਨਾ ਪੱਥਰ ਸਭ ਤੋਂ ਿੱਧ ਿਰਵਤਆ ਜਾਣ ਿਾਲਾ ਪਰਰਿਾਹ
ਹੈ।
- ਕੱਚਾ ਲੋਹਾ
- ਲੋਹਾ ਘਵੜਆ ਿਮਾਕੇ ਦੀ ਿੱਠੀ(ਰਚੱਤਿ 1)
- ਸਟੀਲ ਅਤੇ ਵਮਸ਼ਰਤ ਸਟੀਲ. ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਵਪਘਲਾਉਣ ਲਈ ਿਰਤੀ ਜਾਣ ਿਾਲੀ ਭੱਠੀ ਧਮਾਕੇ ਿਾਲੀ ਭੱਠੀ ਹੈ।
ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਵਪਘਲਣ ਤੋਂ ਪਰਰਾਪਤ ਉਤਪਾਦ ਵਪਗ-ਆਇਰਨ ਹੈ।
ਲੋਹੇ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਿੱਿ-ਿੱਿ ਪਰਰਵਕਵਰਆਿਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕੀਤੀ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਭੱਠੀ ਦੇ ਮੁੱਿ ਵਹੱਸੇ ਹਨ:
ਵਪਗ-ਆਇਰਨ ਲੋਹੇ ਦੀ ਰਸਾਇਣਕ ਕਮੀ ਦੁਆਰਾ ਪਰਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੇ - ਗਲਾ
ਦੇ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਵਪਗ-ਆਇਰਨ ਤੱਕ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਪਰਰਵਕਵਰਆ ਨੂੰ SMELTING - ਸਟੈਕ
ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਚੀਫ਼
ਸੂਿ ਪੈਦਾ ਕਿਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਮੁੱਖ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਹਨ:
- ਚੁੱਲਹਰਾ
- ਕੱਚਾ ਲੋਹਾ - ਡਬਲ ਘੰਟੀ ਚਾਰਵਜੰਗ ਵਿਧੀ
- ਕੋਕ - Tuyeres.
- ਪਰਰਿਾਹ.
ਿਮਾਕੇ ਦੀ ਿੱਠੀ ਰਿੱਚ ਰਪਘਲਣਾ
ਕੱਚਾ ਲੋਹਾ
ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਨੂੰ ਡਬਲ ਘੰਟੀ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ, ਕੋਕ ਅਤੇ ਪਰਰਿਾਹ
ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਰਕਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬਦਲਿੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (ਅੰਜੀਰ 1 ਅਤੇ 2)
- ਮੈਗਨੇਟਾਈਟ
ਗਰਮ ਧਮਾਕੇ ਨੂੰ ਕਈ ਨੋਜ਼ਲਾਂ (Fig1) ਦੁਆਰਾ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਧੱਵਕਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
- ਹੇਮੇਟਾਈਟ ਵਜਸਨੂੰ ਵਟਊਅਰਸ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਵਲਮੋਨਾਈਟ
ਭੱਠੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਟਊਅਰਸ (ਵਪਘਲਣ ਿਾਲੇ ਜ਼ੋਨ) ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਠੀਕ ਉੱਪਰ
- ਕਾਰਬੋਨੇਟ. 1000° C ਤੋਂ 1700° C ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਵਪਘਲਦੇ ਹਨ।
ਇਹਨਾਂ ਧਾਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਿੱਿ-ਿੱਿ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਲੋਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ‘ਕੁਦਰਤੀ ਚੂਨਾ ਪੱਥਰ, ਜੋ ਵਕ ਇੱਕ ਪਰਰਿਾਹ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਧਾਤੂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਧਾਤੂ
ਤੌਰ’ ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਵਮਲ ਕੇ ਇੱਕ ਵਪਘਲਾ ਹੋਇਆ ਸਲੈਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਪਘਲੇ
ਕੋਕ ਹੋਏ ਲੋਹੇ ਦੇ ਵਸਿਰ ‘ਤੇ ਤੈਰਦਾ ਹੈ।
ਕੋਕ ਉਹ ਬਾਲਣ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟ ਕਰਨ ਿਾਲੀ ਵਕਵਰਆ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਿਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਲੈਗ ਨੂੰ ਸਲੈਗ ਮੋਰੀ ਦੁਆਰਾ ਟੈਪ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਲਈ ਿਰਵਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਪਘਲੇ ਹੋਏ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਿੱਿਰੇ ਟੈਵਪੰਗ ਹੋਲ ਰਾਹੀਂ ਅੰਤਰਾਲਾਂ ‘ਤੇ ਟੇਪ ਕੀਤਾ
ਕੋਕ ਤੋਂ ਕਾਰਬਨ ਲੋਹੇ ਦੇ ਧਾਤ ਨਾਲ ਵਮਲ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੋਹੇ ਵਿੱਚ ਘਟਾ ਵਦੰਦਾ ਹੈ। ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
273
