Page 285 - Fitter - 1st Yr - TT - Punjab
P. 285
ਕੈਪੀਟਲ ਗੁਡਸ ਅਤੇ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ (CG & M) ਅਰਿਆਸ ਲਈ ਸੰਬੰਰਿਤ ਰਸਿਾਂਤ 1.6.79
ਰਫਟਿ (Fitter) - ਰਫਰਟੰਗ
ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਖੇਤਿ ਰਿੱਚ ਪਰਿਿਿਤਨਯੋਗਤਾ ਦੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀ ਲੋੜੋ (Necessity of Interchangeability in
engineering field)
ਉਦੇਸ਼: ਇਸ ੰਤ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਯੋਗ ਹੋਿੋਗੇ
• ਿੱਡੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੱਸੋੋ
• ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਿਥਾਂ ਦੀ ਿੂਪਿੇਖਾ, ‘ਇੰਟਿਚੇਂਜੇਰਬਲਟੀ’
• ਸੀਮਾ ਪਿਰਣਾਲੀ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਿੇ ਦੱਸੋ
• ਸੀਮਾਿਾਂ ਅਤੇ ਰਫੱਟਾਂ ਦੀ ਪਿਰਣਾਲੀ ਦੇ ਿੱਖ-ਿੱਖ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮ ਰਦਓ।
ਿੱਡੇ ਪੱਿਿ ਉੱਤੇ ਉਤਪਾਦਨ
ਪੁੰਜ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਿੱਡੀ ਸੰਵਿਆ ਵਿਚ ਇਕਾਈ, ਵਹੱਸੇ ਜਾਂ ਵਹੱਸੇ ਦਾ
ਉਤਪਾਦਨ।ਪੁੰਜ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
ਿਾਗਾਂ ਦੇ ਰਨਿਮਾਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਘਟਾਇਆ ਰਗਆ ਹੈ.
ਇੱਕ ਟੁਕੜੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ.
ਸਪੇਅਰ ਪਾਰਟਸ ਜਲਦੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਿਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਧੁਵਨਕ ਇੰਜੀਨੀਅਵਰੰਗ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ, ਅਰਥਾਤ ਿੱਡੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ,
ਚੋਣਿੇਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਵਕ, ਕੁਝ ਿਾਸ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ,
ਪੁੰਜ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ
ਚੋਣਿੀਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਅਜੇ ਿੀ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ।
ਰਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਕਸਦ ਿਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪਰਿਿਿਤਨਯੋਗਤਾ: ਜਦੋਂ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਿੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,
ਵਜਗਸ ਅਤੇ ਵਫਕਸਚਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਪਵਰਿਰਤਨਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਿੱਡੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ। ਪਵਰਿਰਤਨਯੋਗਤਾ ਦੁਆਰਾ, ਸਾਡਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਵਕ ਇੱਕੋ ਵਜਹੇ ਵਹੱਸੇ, ਿੱਿ-
ਗੇਜਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਰਿਾਇਤੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ।
ਿੱਿ ਿਾਤਾਿਰਣਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਿੱਿ-ਿੱਿ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਨਰਵਮਤ, ਅਸੈਂਬਲ
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਿਰਚ ਬਹੁਤ ਵਜ਼ਆਦਾ ਹੋਿੇਗਾ। ਕੀਤੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਨੂੰ ਪਰਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤੇ ਵਬਨਾਂ, ਅਸੈਂਬਲੀ ਪੜਾਅ
ਦੌਰਾਨ ਵਬਨਾਂ ਵਕਸੇ ਹੋਰ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਚੋਣਿੇਂ ਅਸੈਂਬਲੀ
ਸੀਮਾ ਪਿਰਣਾਲੀ ਦੀ ਲੋੜ: ਜੇਕਰ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ
ਅੰਕੜੇ ਇੱਕ ਚੋਣਿੀਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਚੋਣਿੀਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਸੰਭਿ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਦੋਂ
ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ (ਵਚੱਤਰ 1) ਵਿੱਚ ਦੇਵਿਆ ਜਾਿੇਗਾ ਵਕ ਹਰੇਕ ਨਟ ਵਸਰਫ਼ ਉਹ ਿੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਕ
ਇੱਕ ਬੋਲਟ ਵਿੱਚ ਵਫੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਵਜਹੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਮਵਹੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਓਪਰੇਟਰ ਨੂੰ ਸਹੀ ਆਕਾਰ ਤੋਂ ਥੋੜਹਰੇ ਵਜਹੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਭਟਕਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਵਦੱਤੀ
ਅਤੇ ਰੱਿ-ਰਿਾਅ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਵਕਉਂਵਕ ਸਪੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਾਿੇ ਵਜਸ ਨੂੰ ਉਹ ਸਾਰੇ ਵਹੱਵਸਆਂ ਲਈ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਿਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸੇ
ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸਮੇਂ, ਭਟਕਣ ਿਾਲੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀ ਗੁਣਿੱਤਾ ਨੂੰ ਪਰਰਭਾਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ
ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਵਕਸਮ ਦੇ ਆਯਾਮ ਨੂੰ ਸੀਮਾ ਆਯਾਮ ਿਜੋਂ ਜਾਵਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸੀਮਾਿਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਦੇ ਸੀਮਾ ਮਾਪ ਲਈ ਇੱਕ ਵਮਆਰ ਦੇ
ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਹੈ।
ISO (ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡਜ਼ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ) ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਿਾਂ ਦੇ
ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਿੱਿ-ਿੱਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੀਮਾਿਾਂ ਅਤੇ ਵਫੱਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਮਆਰੀ
ਪਰਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਗੈਿ-ਚੋਣਿੀਂ ਅਸੈਂਬਲੀ
ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਰਿੱਚ ਸੀਮਾਿਾਂ ਅਤੇ ਰਫੱਟਾਂ ਦੀ ਪਿਰਣਾਲੀ ਬੀਆਈਐਸ
ਕੋਈ ਿੀ ਵਗਰੀ ਉਸੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਧਾਗੇ ਦੀ ਵਕਸਮ ਦੇ ਵਕਸੇ ਿੀ ਬੋਲਟ ਨੂੰ ਵਫੱਟ ਦੁਆਿਾ ਰਨਿਿਾਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। (ਿਾਿਤੀ ਰਮਆਿ ਰਬਊਿੋ)
ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਵਜਹੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਿਰਚੇ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਰੱਿ-
ਸੀਮਾਿਾਂ ਅਤੇ ਰਫੱਟਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਿ ਪਿਰਣਾਲੀਆਂ
ਰਿਾਅ ਸੌਿਾ ਹੈ ਵਕਉਂਵਕ ਸਪੇਅਰਜ਼ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। (ਵਚੱਤਰ 2)
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਮਆਰ ਸੰਗਠਨ (ISO)
ਗੈਿ-ਚੋਣਿੀਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਕੰਪੋਨੈਂਟਾਂ ਰਿਚਕਾਿ ਪਰਿਿਿਤਨਯੋਗਤਾ ਵਬਰਰਵਟਸ਼ ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਸਸਟਮ (BSS)
ਪਿਰਦਾਨ ਕਿਦੀ ਹੈ ਜਰਮਨ ਸਟੈਂਡਰਡ (DIN)
263
