Page 51 - Electronic Mechanic - 1st Year - TT - Marathi
P. 51
इलेक्ट् रॉनिक्स आनि हार््डवेअर (E&H) ररलेटेर् थेअरी एक्सरसाईस 1.2.13 - 21
इलेक्ट् रॉनिक्स मेकॅ निक (Electronics Mechanic) - बेनसक वक्ड शरॉप प्ॅक्क्स
इलेक्क्ट् कल टर्म्ड (Electrical terms)
उनदिष्े : या धड्ाच्ा शेवटी तुम्ी सक्षम व्ाल
• इलेक्क्ट् कल चार््ड, पोटेंशीयल नर्फरेन्स , व्ोल्ेर्, करंट, रेनिस्टन्सचे वि्डि करा
• DC आनि AC सनक्ड ट समर्ावूि सांगा
• नसंगल फे र् आनि 3 फे र् A.C नसस्टीम स्पष् करा.
इलेक्क्ट् क चार््ड पॉग्सटीव् चार््ज +Q (इलेट्रिॉनची कमतरता) द्ारे दश्जग्वले र्ाते आग्ण
चार््ज हा पदार्ा्जच्ा प्ायमरी कणांचा मूळ गुणधम्ज आहे. इतर इलेक्ट्रिक ग्नगेग्टव् चार््ज -Q (इलेट्रिॉनची र्ास्त) द्ारे दश्जग्वले र्ाते. एक न्युटरिल
मॅग्निट्ुड र्से की व्होल्ेर्, करंट इ. पररभाग्ित करण्ासाठी चार््ज हे पहोग्र्शन शून्य चार््ज मानली र्ाते.
बेग्सक इलेक्ट्रिकल प्माण म्णून घेतले र्ाते. नवरुद्ध पोल्ाररटी /चार््ड एकमेकांिा आकन्ष्डत करतात
आधुग्नक अणु ग्सद्ांतानुसार, अणूच्ा कें द्रकावर प्होटॉनमुळे पॉग्सटीव् र्र हलक्ा वर्नाच्ा दहोन लहान चार््ज के लेल्ा बॉडी बसवल्ा गेल्ा
चार््ज असतहो. सामान्यतः , र्ेव्ा इलेक्ट्ग्सटी मध्े चार््ज हा शब्द वापरला ज्ायहोगे ते सहर् हलवण्ास महोकळे असतील आग्ण एकमेकांच्ा र्वळ
र्ातहो, तेव्ा त्ाचा अर््ज इलेट्रिॉनची र्ास्त ग्कं वा कमतरता असा हहोतहो. ठे वल्ा गेल्ास, र्ेव्ा दहोन चार्ाांमध्े ग्वरुद् पहोल्ाररटी असते तेव्ा ते
एकमेकांकडे आकग्ि्जत हहोतात. इलेट्रिॉन आग्ण प्होटॉनच्ा बाबतीत, ते
चार््ज ग्िक्स् ग्कं वा गग्तमान असू शकते. ग्िक्स् चार््ज ना स्ॅग्टक चार््ज ग्वरुद् चार््ज मधील आकि्जणाच्ा िहोस्ज ने एकमेकांकडे आकग्ि्जत हहोतात.
म्णतात. स्ॅग्टक चार््ज आग्ण त्ांच्ा िहोस्ज चे ग्वश्ेिण इलेट्रिहोस्ॅग्टक्स ग्शवाय, इलेट्रिॉनचे वर्न प्होटॉनच्ा वर्नाच्ा िक्त 1/1840 असते.
म्णतात.
पररणामी, आकि्जणाची िहोस्ज इलेट्रिॉनला प्होटॉनकडे र्ाण्ास प्वृत्त करते.
उदाहरण: कागदाच्ा शीटवर कडक रबर पेन ग्कं वा कं गवा घासल्ास,
समाि पोल्ाररटी /चार््ड एकमेकांिा प्नतकन्ष्डत करतात
रबर कागदाचे तुकडे आकग्ि्जत करेल. घासण्ाचे काम, इलेट्रिॉन आग्ण
प्होटॉन वेगळे के ल्ामुळे रबरच्ा पृष्ठभागावर अग्तररक्त इलेट्रिॉनचा चार््ज र्ेव्ा दहोन शरीरांमध्े समान पहोल्ाररटी सह समान प्माणात चार््ज असते,
आग्ण कागदावर अग्तररक्त प्होटॉनचा चार््ज ग्नमा्जण झाला. कागद आग्ण तेव्ा ते एकमेकांना प्ग्तकग्ि्जत करतात. दहोन ग्नगेग्टव् चार््ज प्ग्तकग्ि्जत
रबर स्ॅग्टक इलेक्ट्रिक चार््ज चा पुरावा देतात ज्ामध्े इलेट्रिॉन ग्कं वा करतात, तर समान व्ॅल्ु चे दहोन पॉग्सटीव् चार््ज देखील एकमेकांना
प्होटॉन स्ॅग्टक कं ग्डशन मध्े असतात म्णर्ेच गती ग्कं वा ग्िक्स् चार््ज प्ग्तकग्ि्जत करतात.
नसतात. चार््ड न्युटट् ल करिे
कहोणत्ाही माध्मात चार््ज के लेल्ा कणांच्ा हालचालीला करंट म्णतात. काच आग्ण ग्सल्क एकत्र घासल्ानंतर ते ग्वर्ेवर चार््ज हहोतात. परंतु, र्र
प्ग्त युग्नट वेळे त चार््ज च्ा ग्नव्वळ हस्तांतरणास अँग्पअरमध्े महोर्लेला काचेची काठी आग्ण ग्सल्क पुन्हा एकत्र आणले तर, दांडातील पॉग्सटीव्
करंट म्णतात. चार््ज चे आकि्जण दहोन्ही पदार््ज इलेक्ट्रिक दृष्ट्ा न्युटरिल हहोईपयांत ग्सल्क
मधून इलेट्रिॉन्स परत खेचतात.
इलेक्ट्रिक चार््जचे ग्चन्ह Q ग्कं वा q आहे. 6.25 x 1018 इलेट्रिॉनचा चार््ज
Q = 1 Coulomb = 1C असे सांग्गतले आहे. या युग्नटचे नाव चार्ल्ज ए. ग्डस्चार््ज करण्ासाठी चार््ज के लेल्ा बॉडीमध्े वायर देखील र्होडली र्ाऊ
कु लॉम्ब (१७३६-१८०६) या फ्रें च भौग्तकशास्त्ज्ाच्ा नावावरून आहे, ज्ाने शकते. र्र दहोन्ही पदार्ाांवरील चार््ज पुरेसे मर्बूत असेल तर ते ग्वर्ेप्माणे
चार््ज मधील िहोस्ज महोर्ले. कमानीतून बाहेर पडू शकतात.
इलेक्ट् ोस्टॅनटक फील्ड
निगेनटव् आनि परॉनसटीव् पोल्ाररटी
चार््ज के लेल्ा पदार्ाांवर आकग्ि्जत करणारी आग्ण प्ग्तकग्ि्जत करणार िहोस्ज
सव्जसाधारणपणे रबर, एम्बर आग्ण रेग्झनस मटेररयल वर उत्ाग्दत स्ॅग्टक
चार््ज साठी ग्नगेग्टव् पहोल्ाररटी ग्नयुक्त के ली गेली आहे. पॉग्सटीव् चार््ज के लेल्ा पदार्ाांभहोवती अक्स्तत्ात असलेल्ा इलेट्रिहोस्ॅग्टक िहोस्ज च्ा
पहोल्ाररटी म्णर्े काच आग्ण इतर काचेच्ा पदार्ाांवर ग्नमा्जण हहोणाऱ्या रेिांमुळे उद्भवते.
ग्िक्स् चार््ज चा रेिरन्स . या आधारावर, सव्ज अणूंमधील इलेट्रिॉन हे ग्नगेग्टव् चार््ज के लेल्ा वस्तूमध्े, अग्तररक्त इलेट्रिॉनच्ा िहोस्ज च्ा लाइन
ग्नगेग्टव् चार््ज चे मूळ कण आहेत र्होडू न एक इलेट्रिहोस्ॅग्टक िील्ड तयार करतात ज्ामध्े सव्ज ग्दशांमधून
िहोस्ज च्ा लाइन ऑब्ेट्मध्े येतात.
चार््ज करा कारण त्ांची पहोल्ाररटी रबरवरील चार््ज सारखीच असते.
प्होटॉनमध्े पॉग्सटीव् चार््ज असतहो कारण पहोल्ाररटी काचेवरील चार््ज पॉग्झग्टव् चार््ज के लेल्ा वस्तूमध्े, इलेट्रिॉनच्ा कमतरतेमुळे अग्तररक्त
सारखीच असते. प्होटॉनवरील िहोस्ज च्ा लाइन र्होडू न इलेट्रिहोस्ॅग्टक िील्ड तयार हहोते
ज्ामध्े सव्ज ग्दशांना िहोस्ज च्ा लाइन असतात.
31
